اجرای پایلوت پایش اختلالات یادگیری دانش آموزان در ۳ استان/۴ شرط اساسی برای ایجاد جامعه تاب آور شناختی

به گزارش تی تی آنلاین علوم شناختی اصطلاحی برای «علوم ذهن شناسی» است که توسط اولریک نیسر انتخاب شد و امروزه این علوم به یک شاخه علمی میان رشته ای تبدیل شده است که از ادغام و هم افزایی رشته های مختلفی مانند روان شناسی فلسفه ذهن عصب شناسی زبان شناسی انسان شناسی علوم رایانه و هوش مصنوعی تشکیل شده است.

علوم شناختی پروژه ای در حال پیشرفت است که از دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز شده و نام «علوم شناختی» در سال ۱۹۷۳ به آن داده شده است ولی این شاخه از علم هنوز در ابتدای راه قرار دارد و افق های بسیاری برای گسترش و پژوهش دارد.

رشد انفجاری این علم در ۲۰ سال اخیر حتی از رشد سریع علم فیزیک هم چشمگیرتر بوده است به طوری که نرخ رشد تولیدات علمی در این رشته از نرخ رشد تولیدات در رشته فیزیک در یک قرن قبل بیشتر بوده و سریع ترین رشد را به خود اختصاص داده است؛ البته این مساله دلیل واضحی دارد که به پیشرفت های فناوری و به خصوص استفاده از انواع روش های غیرتهاجمی برای بررسی مغز انسان و روش های تهاجمی برای مغز نخستیان غیر انسان مثل میمون رسوس برمی گردد.

این علم در کشور با ایجاد ستاد توسعه علوم شناختی توسعه یافته است ولی به گفته دکتر مهدوی؛ دبیر این ستاد حوزه علوم شناختی کشور هر چند که با ظهور علوم نوظهور مانند هوش مصنوعی و همچنین با تلاقی با سایر علوم فرصت های جدیدی در این حوزه خلق کرده ولی از کمبود نیروی انسانی در این حوزه رنج می برد. شورای گسترش آموزش عالی سعی کرده تا مجوزهای راه اندازی رشته ها برای تربیت نیروی انسانی در دانشگاه ها را صادر کند ولی هنوز تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله داریم.

دکتر مهدوی اختلالات یادگیری را مورد دیگری دانست که در کشور باید با روش های مداخله گری نسبت به رفع آن اقدام کرد و در این راستا از اجرای طرح پایلوتی در ۳ استان کشور خبر داد. 

فرصت های طلایی با توسعه فناوری های نوظهور در علوم شناختی

دکتر سید محمد مهدوی در گفت وگو با تی تی آنلاین با بیان اینکه با تحول فناوری فرصت های جدیدی در حوزه علوم و فناوری شناختی خلق شده است افزود: یکی از اتفاقاتی که در همگرایی چهار علوم همگرای «نانو» «بایو» «فناوری اطلاعات و ارتباطات» و «علوم شناختی» رخ داده است فرصت هایی است که از تلاقی این علوم ایجاد شده است. به عنوان نمونه می توان به تلاقی هوش مصنوعی با علوم شناختی اشاره کرد.

وی افزود: علوم شناختی خودش در مسیر رشد است و اثربخشی جدی آن در ارتقای زندگی و سلامت مردم و هم در کاربست آن در نیازهای حوزه هایی چون آموزش تصمیم گیری دفاع و امنیت و توسعه کسب و کارها قابل مشاهده است و در تلاقی با سایر حوزه ها مانند AI و بایوتکنولوژی نیز فرصت های جدیدی را ایجاد می کند. از این رو علاوه بر ظرفیت هایی که از قبل در این حوزه دنبال می شد اتفاق جدیدی در این حوزه در حال رقم خوردن است.

مهدوی «نوروAI» را از جمله حوزه های جدیدی دانست که در حوزه علوم شناختی در تلاقی با هوش مصنوعی ایجاد شده است و ادامه داد: این حوزه یکی از حوزه های نوظهور و جذاب است که در تعامل میان علوم اعصاب و هوش مصنوعی ایجاد شده است. محققان هوش مصنوعی تلاش می کنند تا از طریق یادگیری ذهن انسان برای ارتقای هوش مصنوعی استفاده کنند و ما از هوش مصنوعی در ارتقای کارکردهای شناختی بهره می بریم. تلاقی این دو حوزه فصل جدیدی در حوزه شناختی ایجاد کرده است.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی با بیان اینکه همگرایی آموزش شناختی و AI تغییرات بنیادی در حوزه آموزشی در دنیا رقم زده است گفت: به عنوان نمونه محتوای درسی به صورت شخصی سازی شده و متناسب با قابلیت های شناختی دانش آموزان و یادگیرندگان تهیه و تدوین می شود و همچنین شکل آموزش از صورت معلم محور به عاملیت توسط یادگیرنده تبدیل شده است. سازوکار آزمون نیز بر اساس رشدی که دانش آموزان یافته اند شخصی سازی می شود.

وی اضافه کرد: از این رو ما در حوزه علوم شناختی دو نوع فعالیت را دنبال می کنیم که یکی از آنها توجه به نیازهای گلوگاهی کشور است و مواردی چون درمان انواع اختلالات یادگیری توجه آلزایمر و پارکینسون از مسائل گلوگاهی در حوزه های بهداشت و سلامت است و مسیر دوم فعالیت ما فشار فناوری است. این دو رویکرد سبدی از اولویت هایی برای ستاد علوم شناختی و کشور تهیه کرده و این اولویت ها در دستور کار ما قرار گرفته است.

اجرای طرح پایلوت پایش اختلالات یادگیری 

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی معاونت علمی شناسایی اولویت های این حوزه هدف گذاری فناوری های مورد نیاز توسعه زیر ساخت ها و تربیت نیروی انسانی را گام اجرایی این ستاد در توسعه فناوری های شناختی در کشور عنوان کرد و یادآور شد: بازیگران این حوزه نیز متفاوت هستند مثلا در حوزه آموزش و پرورش آموزش و پرورش استثنایی و آموزش ابتدایی و در حوزه سلامت شناختی کودکان و نوجوان بازیگران آن وزارت بهداشت سازمان بهزیستی و سازمان تامین اجتماعی است.

وی سازمان های بیمه گر و سازمان تامین اجتماعی را یکی دیگراز مخاطبان برنامه های این ستاد دانست و خاطر نشان کرد: یکی از چالش های کشور اختلالات یادگیری است که برنامه های ما در این حوزه در سه استان به صورت پایلوت در حال اجرا است که شامل استان های «البرز» «خراسان جنوبی» و «فارس» است. ما در این برنامه از دانش شناختی در آموزش و پرورش برای ارزیابی ها استفاده می کنیم.

مهدوی کاربرد فناوری های نوظهور در امر آموزش و پرورش را نیازمند نیروی انسانی متخصص و زیر ساخت دانست و گفت: استان فارس به تنهایی ۹۵۰ هزار دانش آموز دارد و برای تربیت آزمون گرها طی انعقاد تفاهم نامه ای مقرر در طی دوران آموزش ضمن خدمت به داوطلبان آموزش داده می شود تا این افراد با انجام آزمون های استاندارد افرادی را که دارای اختلالات آموزشی هستند شناسایی کنند. این دسته از دانشجویان به کلینیک های رشد و تکامل برای مداخلات بعدی ارجاع داده می شوند.

وی با بیان اینکه اجرای این برنامه نیازمند یک سیر بلوغ است اظهار کرد: این نوع برنامه ها مستلزم مقدمات و هماهنگی ها است. شاید در حوزه های صنعتی در مدت یک سال بتوان انتقال فناوری کرد ولی حوزه هایی مانند علوم شناختی هم زمان بر است و هم نیاز به ایجاد آمادگی در کشور دارد و این در حالی است که در برخی از استان ها باید حداقل های لازم برای آموزش آزمونگرها و مربیان توسعه داده شود.

مهدوی کلیه این فرآیندها از توسعه آزمون ها و فناوری های تا اجرا و بهره برداری را نیازمند اختصاص اعتبارات دانست و تاکید کرد: ولی باید توجه داشت که اینها هزینه نیست بلکه سرمایه گذاری برای آینده است از این رو در دنیا موضوع «سرمایه شناختی» به صورت پر رنگ مورد توجه است.

وی اضافه کرد: کشورها علاوه بر دارایی های معمول مانند سرزمین آب و خاک معادن به یک دارایی دیگر خود وابستگی دارند که سرمایه شناختی است و کشورها برای توسعه آن برنامه ریزی و سرمایه گذاری می کنند. سرمایه شناختی موضوعی نیست که به ناگهان حاصل شود و کشورها به هر شکلی بتوانند به راحتی آن را تامین کنند بلکه در ملت ها باید از این سرمایه ها مراقبت شود و توسعه یابد.

مهدوی با تاکید بر اینکه بروز اختلالات شناختی به سرمایه های شناختی آسیب جدی وارد خواهد کرد یادآور شد: اگر بخواهیم همه فعالیت های ستاد علوم شناختی را در یک جمله جمع کنیم آن جمله «ارتقای سرمایه شناختی جامعه» است. هدف گذاری عالی این ستاد ارتقای سرمایه شناختی جامعه ایرانی است.

نیروی انسانی متخصص چالش حوزه علوم شناختی کشور

دبیر ستاد توسعه علوم شناختی گفت: ما هر برنامه ای که در دستور کار قرار می دهیم الزامات اجرایی آن را نیز در نظر می گیریم و حتی به فناوری های رو به آینده نیز توجه داریم تا از فناوری های این حوزه جا نمانیم. یکی از الزامات ما در این حوزه تربیت ۳۰۰ تا ۵۰۰ ارزیاب است که از طریق دانشگاه های فرهنگیان شهید رجایی و دانشگاه های تابع وزارت آموزش و پرورش در این زمینه تقسیم کار کرده ایم تا در زمینه تخصصی مورد نیاز نیروی انسانی تربیت شود.

وی با بیان اینکه در حوزه های علوم انسانی به صورت پر رنگ با چالش نیروی انسانی مواجه هستیم افزود: اگر دو مساله اصلی روی میز داشته باشیم یکی از آنها نیروی انسانی است و ما همچنان باید در این حوزه سرمایه گذاری کنیم. شورای گسترش آموزش عالی اقدام به اعطای مجوز برای توسعه رشته ها در این حوزه کرده است و دانشگاه ها پذیرش دانشجو داشته اند ولی ما در زمینه رفع نیاز به نیروی انسانی متخصص چالش جدی داریم.

مهدوی گفت: این چالش به گونه ای است که اگر از مراکز استان ها کمی فاصله بگیریم دسترسی به نیروی انسانی حوزه علوم شناختی وجود ندارد. هر چند با فناوری های مبتنی بر IT می توان برخی خدمات این حوزه را حتی در دور افتاده ترین نقاط کشور ارائه داد ولی دسترسی به نیروی انسانی به سادگی میسر نیست.

وی تاکید کرد: یکی از کارکردهایی که هوش مصنوعی می تواند در حوزه سلامت شناختی دیجیتال داشته باشد این است که با حداقل آموزش ها به آموزگاران از ظرفیت های موجود برای انجام یکسری از فعالیت ها کمک گرفت. این فعالیت ها می تواند تا مرحله غربالگری به پیش برود.

فرصت هایی که هوش مصنوعی در علوم شناختی ایجاد کرده است

این مقام مسؤول با اشاره به فرصت های خلق شده با ظهور و رشد فناوری های هوش مصنوعی یادآور شد: یکی از اولویت هایی که این ستاد دنبال می کند «تاب آوری ملی» است.

وی افزود: ما سه حوزه اصلی سلامت آموزش و پرورش و شناخت اجتماعی را دنبال می کنیم که شناخت اجتماعی با علوم اجتماعی و AI آمیختگی جدی یافته است. نمونه آن ارزیابی دقیق رفتار مردم در مواجهه با تنش ها و چالش های اجتماعی است و اینکه جامعه ما در چه موضوعاتی تاب آور و یا شکننده است.

مهدوی با بیان اینکه اعلام هشدار به مسؤولان درباره تاب آوری جامعه مربوط به این حوزه می شود گفت: تاب آوری تنها مقاومت در برابر یک تنش نیست و هیچ کشور و تمدن و ملتی نیست که با تنش هایی همچون بلایای طبیعی جنگ چالش های اقتصادی و غیره مواجه نباشند ولی کشور و ملت و تمدنی می تواند در برابر این چالش ها تاب آور باشد که در گام اول از ویژگی «داشتن مقاومت کافی در برابر تنش» برخوردار باشد ضمن آنکه خود را با شرایط «سازگار» کند «فرصت های جدیدی» را برای مواجهه با شرایط پرتنش خلق کند و «به رشد خود ادامه دهد».

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی با بیان اینکه جامعه ای که این ۴ فاکتور را داشته باشد یک جامعه تاب آور محسوب می شود ادامه داد: گاهی تصور می شود که تاب آور به معنی مقاوم است ولی تاب آوری صرفا مقاومت نیست بلکه هوشمندی همراه با رشد را با خود دارد.

وی اظهار کرد: از جمله الزامات ایجاد جامعه تاب آور در اختیار داشتن سرمایه اجتماعی است. از این رو تاب آوری جامعه متصل به موضوعاتی چون آموزش و پرورش شناختی سلامت شناختی و آگاهی بخشی شناختی می شود که در میان مدت و بلندمدت کشور را به سرزمین تاب آور تبدیل می کند و در این حوزه سازوکارهایی مبتنی بر داده های جامعه در کشورهای مختلف از جمله ایران برای پایش و ارزیابی تاب آوری شناختی فراهم می کند.

مهدوی گفت: داده هایی که از رفتارهای جمعی به دست می آید بر اساس الگوریتم های خاص علوم اجتماعی و محاسباتی امکان پایش تاب آوری را به محققان این حوزه می دهد.

انتهای پیام