بازی خطرناک ترامپ با هویت تاریخی ملت ایران

در روزهای گذشته و در آستانه ی ازسرگیری احتمالی مذاکرات میان ایران و ایالات متحده خبرهایی منتشر شده که از تمایل دونالد ترامپ رئیس جمهور  آمریکا برای استفاده رسمی از واژه ی جعلی «خلیج عربی» به جای «خلیج فارس» حکایت دارد. این خبر اگرچه از سوی برخی منابع نزدیک به او تکذیب یا تعدیل شد اما بازتاب های گسترده ای در افکار عمومی ایران و منطقه بر جای گذاشت.

در نگاه نخست این اقدام ممکن است صرفاً یک مانور رسانه ای یا تاکتیک ارتباطی تلقی شود؛ اما واقعیت آن است که چنین تحرکی دارای بار روانی دیپلماتیک و تاریخی بسیار سنگینی است و در شرایط حساس فعلی می تواند به عاملی تنش زا و حتی تعیین کننده در سرنوشت گفتگوهای پیش رو تبدیل شود.

تحریک هدفمند با نیت چانه زنی؟

تحلیل گران نزدیک به ترامپ او را فردی می دانند که سیاست خارجی را بیش از آنکه بر مبنای قواعد سنتی دیپلماسی هدایت کند به چشم یک معامله گر حرفه ای نگاه می کند؛ معامله گری که به جای ایجاد بستر سازنده ابتدا با ایجاد بحران مصنوعی یا بر هم زدن تعادل روانی طرف مقابل سطح چانه زنی را تغییر می دهد. در این چارچوب مطرح کردن عباراتی حساسیت برانگیز مانند تغییر نام خلیج فارس نه از سر جهل بلکه آگاهانه و به نیت برهم زدن تمرکز مذاکره کننده ایرانی انجام می گیرد.

اما مسئله فقط سیاست نیست؛ این جا پای «هویت» در میان است

آن چه طراحان این بازی محاسبه نکرده اند عمق حساسیت ایرانیان به نمادهای هویتی و تاریخی شان است. خلیج فارس نه صرفاً یک نام جغرافیایی بلکه بخشی از هویت تاریخی غرور ملی و میراث فرهنگی ایرانیان است. این حساسیت فراتر از خطوط جناحی و سیاسی در کشور عمل می کند و بارها نشان داده که می تواند انسجام اجتماعی را در کم زمان ترین فرصت ممکن ایجاد کند.

تجربه های تاریخی: هشدارهایی برای محاسبه گران اشتباه

قدرت های خارجی بارها در تاریخ معاصر ایران از کودتای ۲۸ مرداد گرفته تا تحریکات منجر به انقلاب اسلامی جنگ تحمیلی و ترور سردار سلیمانی واقعیت پیچیده و خاص روان شناسی جامعه ایرانی را نادیده گرفته اند. نتیجه در اغلب موارد بر خلاف پیش بینی های آنان و با هزینه های سنگین همراه بوده است.

اکنون نیز اگر این اقدام تحریک آمیز با بی توجهی یا لجاجت ادامه پیدا کند نتایج محتمل آن صرفاً محدود به واکنش های دیپلماتیک یا رسانه ای نخواهد بود بلکه می تواند منجر به:

تضعیف یا شکست روند مذاکرات؛

افزایش تنش در خلیج فارس و منطقه؛

انسجام کم سابقه ی داخلی در ایران؛

موضع گیری های صریح تر از سوی نهادهای فرهنگی و تاریخی جهان؛

و آسیب جدی به اعتبار بین المللی آمریکا در افکار عمومی جهانی شود.

سیاست با ملت ها بازی نمی کند آن چه سیاست گذاران آمریکایی و به ویژه ترامپ باید درک کنند این است که سیاست با «منافع» بازی می کند اما هویت ملل خط قرمزهایی دارد که ورود به آن ها قواعد بازی را تغییر می دهد.  

خلیج فارس در طول هزاران سال تاریخ ثبت شده همیشه با همین نام شناخته شده و هم در منابع غربی و هم در اسناد بین المللی تثبیت شده است. تلاش برای تحریف این نام صرف نظر از نتیجه ی نهایی مذاکرات به یک خودزنی دیپلماتیک و راهبردی می ماند.

در نهایت اگر این تحریک یک «تله روانی» برای ایران طراحی شده به نظر می رسد این بار خودِ طراح در تله افتاده است. چنین حرکتی نه تنها موجب ضعف موقعیت ایران در مذاکره نمی شود بلکه می تواند با انسجام عمومی و حمایت منطقه ای موقعیت تهران را تقویت کند.

ایران با تجربه های سنگین تاریخی و سرمایه ای عمیق در غرور ملی این تهدید را به فرصت بدل خواهد کرد؛ مشروط بر آن که از موضعی منطقی مقتدر و با اتکا به اصول روشن دیپلماسی به آن پاسخ دهد.

۳۱۱۳۱۱