خسرو شکیبایی؛ نابغه ای که امروز ۸۱ساله شد

خسرو شکیبایی از منظری نادرترین بازیگر تاریخ سینمای ایران است. بازیگری که اگرچه از ۴۰سالگی پای به دنیای حرفه ای بازیگری در سینما گذاشت اما حدود ۲دهه تجربه فشرده حضور در تئاتر را از سر گذارند و توانست تکنیک را به آموخته های خود بیفزاید تا با آغاز ماراتن سینمایی اش خود را در اندازه های یک بازیگر شش دانگ نشان دهد.

شکیبایی همچنین در خرج کردن احساس خست به خرج نداد. پاشنه آشیل بازی های مردانه سینمایی ایران به شکلی بالذات در فطرت او فوران می کرد. او در تکنیک نیز مبدع بود. خلاقیت هایی در فنون اجرا به ثبت رساند که واگویه آنها از زبان کارگردانانی که با وی همکاری داشتند مخاطب را به تحیر و تامل وامی دارد.

درواقع ظهور شکیبایی در دهه ۶۰ سینما قالب بازیگری در ایران را از آن بدویت سنتی به سمت نوآوری های انتزاعی سوق داد. این خلاقیت در فرم از سوی ایرانِ در حال گذار آن سال ها به شدت مورد توجه قرار گرفت و شکیبایی در سال های انتهایی دهه ۶۰ و مخصوصا اوایل دهه ۷۰ به یکی از مهمترین هنرمندان مورد وثوق جریان روشنفکری و دانشگاهی کشور تبدیل شد که حتی شکل سبیل و حالت مو های او از سوی این طبقه تقلید می شد؛ بنابراین شکیبایی فراتر از یک بازیگر به اپوزیسیونی تمامیت خواه تبدیل شد که در شمایل مصلحی اجتماعی ریل گذاری مفهومی بسیطی را در سطح کشور برقرار کرد. دامنه این جریان سازی حتی طبقه متوسط و فرودست را نیز فرا گرفت. اغراق نیست اگر عنوان کنیم شکیبایی با خانه سبز درصد بالایی از رافت ذاتی خود را در سطحی وسیع گستراند و توانست به تنهایی از تلورانس خشم عمومی کشور بکاهد.

چنین معیار هایی در کارنامه خسرو شکیبایی در تراز هیچ بازیگر دیگری دیده نشد و درست به همین علت است که امروز یعنی ۱۷ سال پس از درگذشتش او بسیار زنده تر از بسیاری دیگر از بازیگران ماست. ویدئوهایش دست به دست می چرخد خاطراتش عنوان می شود و هنوز راجع به بازی هایش تفسیر و نقد نوشته می شود.

خسرو شکیبایی را ارزان از دست دادیم. سینمای ایران صدمه بزرگی از فقدان این تفکر متحمل شد. پس از خسرو غافلگیری های متعددی در حوزه بازی بر مخاطب چیره نشد. موج خلاقیت و ابتکار در بازی ها کمرنگ شد و تراز حرفه ای اجرا در میان نسل های بعد از شکیبایی که ستارگان بسیاری دارد روندی صعودی به خود ندید. باید از شکیبایی مراقبت می شد. او سرسلسله بازیگرانی است که اصطلاحا در موردشان می گویند ذاتا آرتیست به دنیا آمده؛ نباید او را ساده از دست می دادیم.

تولد شکیبایی طلیعه دار بهار برای سینمای ماست. بازیگر محبوبی که نقش آفرینی هایش هنوز هم می تواند مخاطبش را شگفت زده کند و این یعنی آن که حال همه ما با دیدن آن بازی های چشم گیر درلحظه خوب است و ملالی نیست جز خدشه دار شدن جریان تفکر در سینمای ایران؛ چیزی که شکیبایی به شدت نگران آن بود.