فاجعه «بخر، ببر، دور بریز»!
هر چقدر هم حواستان را جمع کنید باز هم اسراف و دورریختن اتفاق می افتد… نان خشک می شود میوه های توی یخچال کپک می زنند غذایی که از ناهار یا شام باقی مانده بلااستفاده می شود یا تاریخ انقضای شیر و ماست می گذرد. یک تحقیق می گوید هر خانواده در جهان در طول سال به طور متوسط ۷۴ کیلوگرم غذا دور می ریزد.
به گزارش تی تی آنلاین «جولین باگینی» پژوهشگر دانشگاه «کِنت» مقاله ای در گاردین نوشته که «ترجمان» آن را منتشر کرده است که در ادامه می خوانید:
واقعیت این است که هر چقدر هم حواستان را جمع کنید باز هم اسراف و دورریختن اتفاق می افتد… نان خشک می شود میوه های توی یخچال کپک می زنند غذایی که از ناهار یا شام باقی مانده بلااستفاده می شود یا تاریخ انقضای شیر و ماست می گذرد. یک تحقیق می گوید هر خانواده در جهان در طول سال به طور متوسط ۷۴ کیلوگرم غذا دور می ریزد. اما این هنوز اول ماجراست. سطح اتلاف مواد غذایی در زنجیره تأمین و توزیع خیلی بیشتر است و این معضل تقریباً در همه جوامع امروزی وجود دارد. چرا جوامع جدید برخلاف جوامع سنتی نتوانسته اند اتلاف مواد غذایی را کنترل کنند؟
در جوامع سنتی غذا خیلی کم اسراف می شود. مردم این جوامع از همه قسمت های خوردنی حیوان یا گیاه استفاده می کنند. بعضی هایشان هدر دادن غذا را از آدم کشتن هم بدتر می دانند چون قاتل یک نفر را می کشد ولی هدردادن غذا ممکن است جان خیلی ها را بگیرد.کشورهای صنعتی اما نگرش کاملاً متفاوتی به پسماند دارند. برنامه محیط زیست ملل متحد برآورد کرده است که ۱۷درصد مواد غذایی تولیدشده در جهان اسراف و تقریباً به همین میزان نیز تلف می شود یعنی نزدیک به یک سوم غذای تولیدشده مصرف نمی شود! سرانه پسماند خانگی در جهان به طور میانگین ۷۴کیلوگرم در سال است و این رقم متأسفانه در کشورهایی که درآمد کم متوسط یا زیاد دارند تقریباً مشابه است.غیر از پسماند غذا معضل تلفات غذایی هم هست. یعنی آن قسمت از محصولات کشاورزی و دامی تولیدشده برای مصرف انسان که پیش از رسیدن به دست خرده فروشی ها به هر دلیل خراب و یا ضایع می شوند.
دو تا بخر سه تا بِبر!
در حالی که پسماند غذایی بر محیط زیست هم اثر ناجوری دارد و تا۱۰درصد انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از مواد غذایی دورریخته شده است و از سوی دیگر ناامنی غذایی را در کشورهای فقیر افزایش داده طی دهه های اخیر یکی از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل این بوده که سرانه جهانی پسماند غذایی در سطوح خرده فروشی و مصرف کننده را به نصف برساند و از آن طرف تلفات مواد غذایی را در زنجیره تولید و تأمین کاهش دهد.
چون عوامل ایجاد پسماند متنوع هستند مقصر وضع موجود هم یک نفر و دو نفر نیست و نمی شود گناه را فقط گردن یک بخش جامعه تولیدکننده توزیع کننده و… انداخت. در میان مردم و در خانه ها معمولاً اسراف کاری ها ناشی از عدم مدیریت در تهیه غذا نبود مهارت در پخت و نگهداری و کمبود یا نبود اطلاعات کافی است. توزیع کنندگان مواد غذایی فروشندگان و… اغلب به دلیل ضعف در پیش بینی و برنامه ریزی برای عرضه و تقاضا محصولات روی دستشان می ماند و به پسماند تبدیل می شود. بخش عمده پسماند غذا در خرده فروشی ها مربوط به مواد غذایی تازه است ازجمله غذاهای آماده که درصورت فروش نرفتن طی روز باید دور ریخته شوند. خرده فروش ها البته به صورت چندوجهی در تولید پسماند و دورریز و اسراف مواد غذایی مشارکت دارند! از یک طرف با رفتارشان کشاورزان را به تولید بیشتر مواد غذایی ترغیب می کنند و از طرف دیگر تضمینی برای خرید همه محصولشان نمی دهند تا بخشی از غذای تولید شده روی دست تولیدکننده بماند. در ضمن آن ها گاهی با خرید عمده و تعیین قیمت هایی که خرید بیشتر را به صرفه تر می کند خریداران را هم تشویق می کنند که بیش از آنچه توان خوردنش را دارند بخرند. یعنی: «دو تا بخر سه تا ببر یکی بنداز دور!»
من را بردار
مطالبی که بالاتر گفتیم ممکن است موجب شود به این نتیجه برسید که وقتی معضل پسماند مواد غذایی و اسراف آن در جهان تا این حد گسترده و پیچیده است پس امیدی به حل مشکل وجود ندارد. در این صورت باید پرسید دانمارک چطور توانسته فقط طی پنج سال یعنی از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ پسماند غذایی اش را تا ۲۵درصد کاهش دهد؟ عامل این موفقیت گرافیستی بود که با خواندن آمار دورریز غذا در کشورش وحشت کرده بود و گروهی به نام«غذا را اسراف نکنید» در فضای مجازی راه انداخته و معروف شده بود. سه هفته بعد یکی از فروشگاه های بزرگ همیشه تخفیف سراغش رفتند تا به آن ها در کاهش میزان پسماند مواد غذایی شان کمک کند. یکی از اقدامات فروشگاه با توصیه خانم گرافیست این بود که به تخفیف های عمده مثل «دو تا بخر سه تا ببر» پایان داد. مثلاً به فروش تکیِ موز روی آورد برای این کار تابلوهایی کنار موزها قرار دادند که رویشان نوشته بود «منو بردار من تک ام». با این روش ها مثلاً در پایان روز به جای دور ریختن ۱۰۰موز فقط ۱۰ تا را دور می ریخت چون همه فروش رفته بود. حالا بماند که آمار دور ریختن موز اضافی خریداری شده در خانه چقدر کاهش یافته بود.
تلاش هایی از این دست در کشورهای دیگر هم انجام شده و می شود اما متأسفانه موفقیت دانمارک و اقدام های مشابه در کشورهای دیگر مقطعی بوده و چندان تکرار نشده است. ضمن اینکه نهضت جلوگیری از تولید پسماند و دورریز مواد غذایی در هر کشوری با مطالبه های دیگر درآمیخته و حتی به انحراف کشیده شده است.
پس چاره چیست؟ برای پیروزی در جنگ با پسماند غذایی فشارها باید از پایین به بالا باشد. مؤثرترین کار این است که همچنان مردم را از اثرات تلفات و پسماند مواد غذایی آگاه کنیم. به محض اینکه عده ای دست به کار شوند باقی مردم و دولت ها و شرکت ها هم دست به کار می شوند. با همه این ها کنشگران خیرخواه فروشندگان پیگیر و آشپزان بادقت به تنهایی نمی توانند مشکل پسماند و تلفات غذا را رفع کنند. پیچیدگی این مسئله مستلزم اقدام در حوزه های متعدد است. دو مورد از مهم ترینِ این اقدام های ضروری ارائه راهبردهای ملی و ایجاد شراکت خصوصی-دولتی در هر کشور است. مورد نخست در بسیاری از عرصه های سیاست گذاری غذا مورد نیاز است. مسئله غذا بسیار مهم تر از آن است که به امید اقدامات و قوانین جسته گریخته و موردی بماند. همچنین همان طور که نباید مسئولیت یافتن راه حل را به گردن کسب وکارها بگذاریم به کلی هم نباید از آن ها سلب مسئولیت کنیم.
با تقلید از جوامع سنتی در زمینه هنجارهای اخلاقی و غذایی می توان ارزش های کاذب امروزی و حاکم بر رفتار مصرف گرایانه را در جامعه تغییر داد. قانون گذاری هم باید به کمک بیاید و با وضع قوانین درست و دقیق و همچنین جرایم لازم کاری کند که به تولید پسماند و اسراف مواد غذایی به عنوان یک تخلف قانونی نگاه کنیم. با همه این هایی که گفتیم اگر بازهم خودتان را مختار می دانید که بیش از آنچه به صلاح جامعه و سیاره مان است پسماند ایجاد کنید در این صورت یک جای کار به شدت می لنگد!
انتهای پیام