مدت زمان عده وفات
مدت زمان عده وفات
مدت زمان عده وفات در فقه اسلامی و قوانین مدنی جمهوری اسلامی ایران، به طور کلی چهار ماه و ده روز است. این مدت برای حفظ حرمت زندگی مشترک پیشین، فراهم آوردن فرصتی برای سوگواری و جلوگیری از اختلاط نسب تعیین شده و رعایت آن از نظر شرعی و حقوقی برای زن الزامی است.
عده، به معنای مدتی است که زن پس از انحلال عقد نکاح (به دلیل طلاق، فسخ، یا فوت همسر) نمی تواند با مرد دیگری ازدواج کند. در میان انواع عده، «عده وفات» به دلیل فقدان همسر و شرایط خاص روحی و اجتماعی زن، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. شناخت دقیق احکام و مدت زمان آن برای زنان بیوه، خانواده ها و حتی فعالان حقوقی ضروری است تا از بروز مشکلات شرعی و قانونی جلوگیری شود. این مقاله به بررسی جامع عده وفات، ابعاد حقوقی و شرعی آن، موارد استثناء و پیامدهای عدم رعایت آن می پردازد و راهنمایی کامل برای درک این مفهوم ارائه می دهد.
عده وفات چیست و چرا لازم است؟
عده وفات، یکی از مهم ترین احکام فقهی و حقوقی در نظام خانواده اسلامی و ایرانی است که با فوت همسر، بر ذمه زن قرار می گیرد. این حکم، ریشه های عمیق شرعی و اجتماعی دارد و با هدف حفظ بنیان خانواده، رعایت اصول اخلاقی و شفافیت در نسب فرزندان وضع شده است.
تعریف حقوقی و شرعی عده وفات
در نظام حقوقی ایران، ماده ۱۱۵۰ قانون مدنی، عده را به طور کلی چنین تعریف می کند: عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است نمی تواند شوهر دیگر اختیار کند. بر اساس این تعریف کلی، «عده وفات» به طور خاص، مدتی است که زن پس از فوت همسر خود، مکلف به رعایت آن است و در طول این دوره، از ازدواج مجدد منع می شود.
مبنای شرعی عده وفات، به طور مستقیم در قرآن کریم، سوره بقره، آیه ۲۳۴ آمده است که می فرماید: وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا (و کسانی که از شما می میرند و همسرانی بر جای می گذارند، زنانشان باید چهار ماه و ده روز انتظار بکشند.) این آیه شریفه به صراحت، مدت زمان عده وفات را تعیین کرده و لزوم رعایت آن را بر زنان مؤمن تأکید نموده است. این حکم قرآنی، اساس تمامی فتاوای فقهی و قوانین مدنی مربوط به عده وفات در کشورهای اسلامی، از جمله ایران، است.
فلسفه و دلایل وجود عده وفات
عده وفات تنها یک تکلیف قانونی یا شرعی صرف نیست، بلکه فلسفه ای عمیق و چندوجهی دارد که ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی را در بر می گیرد:
- حفظ حرمت و احترام به ازدواج قبلی: فوت همسر، رویدادی بزرگ در زندگی زن است که نیاز به زمان برای سوگواری و پذیرش فقدان دارد. رعایت عده، نمادی از احترام به پیوند زناشویی مقدس قبلی و حفظ کرامت رابطه زوجیت است. این دوره به زن فرصت می دهد تا از شوک و اندوه ناشی از فوت همسر رهایی یافته و با آرامش بیشتری به زندگی آینده خود فکر کند.
- جلوگیری از اختلاط نسب و مشخص شدن وضعیت فرزند احتمالی: یکی از مهم ترین دلایل تعیین عده، اطمینان از عدم بارداری زن از همسر متوفی است. اگر زن بلافاصله پس از فوت همسر ازدواج کند و در صورت بارداری، انتساب فرزند به یکی از دو همسر (متوفی یا همسر جدید) مبهم خواهد شد. این حکم فقهی و حقوقی، با تعیین یک دوره مشخص، امکان هرگونه ابهام در نسب را از بین برده و سلامت و شفافیت تبار فرزندان را تضمین می کند. این امر نه تنها برای حقوق فرزند مهم است، بلکه برای مسائل ارث و نفقه نیز کاربرد اساسی دارد.
- مهیا کردن فرصتی برای سوگواری و بازسازی روحی زن: از بعد روانشناختی و اجتماعی، عده وفات فرصتی برای زن فراهم می آورد تا از نظر روحی و عاطفی با فقدان همسر کنار بیاید. این دوره به او اجازه می دهد تا بدون فشار برای شروع رابطه ای جدید، به ترمیم زخم های عاطفی خود بپردازد و آمادگی لازم برای ورود به مرحله ای جدید از زندگی را پیدا کند. این جنبه از عده، نشان دهنده توجه عمیق شریعت به سلامت روان و کرامت انسانی زن است.
مدت زمان استاندارد عده وفات چقدر است؟
مدت زمان عده وفات، برخلاف برخی دیگر از انواع عده، از یک قاعده کلی و نسبتاً ثابت پیروی می کند که ریشه در نص صریح قرآنی و قوانین مدنی دارد. شناخت دقیق این مدت و زمان آغاز آن، برای رعایت صحیح احکام مربوطه حیاتی است.
مدت زمان اصلی
بر اساس نص صریح قرآن کریم (سوره بقره، آیه ۲۳۴) و ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مدت زمان عده وفات، در حالت عادی، «چهار ماه و ده روز» تعیین شده است. این حکم شامل تمامی زنان می شود، مگر در موارد استثنائی که به تفصیل به آن ها خواهیم پرداخت. اهمیت این مدت در ثبات و یکپارچگی احکام شرعی و قانونی است که آن را به یک قاعده محکم تبدیل کرده است.
مدت زمان عده وفات، طبق ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی و فقه اسلامی، به طور عمومی چهار ماه و ده روز است و رعایت آن برای حفظ حرمت و جلوگیری از اختلاط نسب ضروری می باشد.
مبدأ شروع عده وفات
عده وفات، از تاریخ فوت همسر آغاز می شود. این قاعده کلی، در بسیاری از موارد ساده و روشن است؛ به محض ثبت تاریخ فوت، عده آغاز و پس از چهار ماه و ده روز به پایان می رسد. با این حال، در شرایطی که زن از فوت همسر خود بی اطلاع باشد، مبدأ شروع عده می تواند محل ابهام و بحث باشد.
بر اساس نظر برخی فقها و حقوقدانان، در صورتی که زن از فوت همسر خود بی اطلاع باشد و مدتی پس از فوت از آن آگاه شود، عده از زمانی که خبر فوت به او می رسد، آغاز می شود و نه از زمان واقعی فوت. این نظریه با هدف رعایت حکمت عده، یعنی فرصت سوگواری و عدم اختلاط نسب، سازگارتر است. اما باید توجه داشت که این موضوع ممکن است در محاکم قضایی بسته به جزئیات پرونده و رویه قضایی، تفسیرهای متفاوتی داشته باشد و مشاوره حقوقی متخصص در این موارد توصیه می شود.
عدم تفاوت در نوع نکاح
یکی از نکات مهم در خصوص عده وفات، عدم تفاوت در مدت زمان آن بر اساس نوع نکاح است. ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: عده وفات چه در دائم و چه در منقطع در هر حال چهار ماه و ده روز است… این بدان معناست که چه عقد نکاح از نوع دائم باشد و چه از نوع منقطع (صیغه)، مدت زمان عده وفات برای زن یکسان و معادل چهار ماه و ده روز خواهد بود. این حکم نشان دهنده اهمیت بنیادین عده وفات، مستقل از شکل خاص پیمان زناشویی است و بر ضرورت رعایت آن در تمامی پیوندهای قانونی و شرعی تأکید می کند.
این یکسانی در احکام، تضمین کننده شفافیت و جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم یا تلاش برای دور زدن قانون است. در هر دو حالت، فلسفه های اصلی عده شامل حفظ حرمت، اطمینان از نسب و فراهم آوردن فرصت سوگواری، به قوت خود باقی هستند و به همین دلیل، تمایزی در مدت زمان اعمال نمی شود.
موارد استثناء و احکام خاص در عده وفات
همانطور که ذکر شد، مدت زمان استاندارد عده وفات چهار ماه و ده روز است. با این حال، قانونگذار و فقها، مواردی را به عنوان استثناء یا حکم خاص در نظر گرفته اند که نیازمند توجه دقیق است.
عده وفات برای زن باردار
حالت بارداری زن، مهم ترین و پیچیده ترین استثناء در خصوص مدت زمان عده وفات است. ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی در ادامه حکم کلی عده وفات چنین بیان می کند: … مگر این که زن حامل باشد که در این صورت عده وفات تا موقع وضع حمل است مشروط بر این که فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل از چهار ماه و ده روز بیشتر باشد و الا مدت عده همان چهار ماه و ده روز خواهد بود.
این ماده دو سناریو را برای زن باردار پس از فوت همسرش تعریف می کند:
- فوت تا وضع حمل بیشتر از ۴ ماه و ۱۰ روز: در این حالت، عده وفات زن باردار، تا زمان وضع حمل (تولد فرزند) خواهد بود، حتی اگر این مدت، بسیار طولانی تر از چهار ماه و ده روز شود. هدف اصلی در اینجا، مشخص شدن وضعیت نسب فرزند و حمایت از جنین است. به عنوان مثال، اگر زنی در ماه دوم بارداری همسرش فوت کند، عده او تقریباً ۷ ماه (تا زمان زایمان) خواهد بود.
- فوت تا وضع حمل کمتر از ۴ ماه و ۱۰ روز: اگر فاصله زمانی بین فوت همسر و وضع حمل، کمتر از چهار ماه و ده روز باشد، عده همان چهار ماه و ده روز خواهد بود و با زایمان زودهنگام، عده پایان نمی یابد. به عنوان مثال، اگر زنی در ماه نهم بارداری همسرش فوت کند و دو هفته بعد وضع حمل نماید، عده او کماکان چهار ماه و ده روز خواهد بود.
این حکم دقیق، بر مبنای اهمیت انتساب نسب و تأمین حقوق جنین و فرزند آینده وضع شده است.
عده وفات برای زن یائسه
یائسگی حالتی است که زن به دلیل بالا رفتن سن، دیگر توانایی بارداری و عادت ماهانه را ندارد. در احکام طلاق، زن یائسه از نگه داشتن عده طلاق معاف است، چرا که فلسفه جلوگیری از اختلاط نسب در مورد او منتفی است. با این حال، در خصوص عده وفات، حکم متفاوت است.
زن یائسه نیز مانند سایر زنان، مکلف به رعایت عده وفات است و مدت آن، همان چهار ماه و ده روز خواهد بود. دلیل این تفاوت آن است که یکی از فلسفه های عده وفات، علاوه بر جلوگیری از اختلاط نسب، حفظ حرمت و احترام به ازدواج قبلی و فراهم آوردن فرصتی برای سوگواری و بازسازی روحی زن است. این فلسفه در مورد زن یائسه نیز به قوت خود باقی است و به همین دلیل، او از رعایت عده وفات معاف نمی شود.
عده وفات برای زن باکره (غیر مدخوله)
زن باکره یا غیر مدخوله (زنی که نزدیکی با همسرش صورت نگرفته باشد)، در صورت طلاق، نیاز به رعایت عده طلاق ندارد. این معافیت نیز به دلیل عدم امکان بارداری و منتفی بودن فلسفه جلوگیری از اختلاط نسب است. اما همانند زن یائسه، در مورد عده وفات، این معافیت وجود ندارد.
زن باکره نیز در صورت فوت همسر، مکلف به رعایت عده وفات به مدت چهار ماه و ده روز است. فلسفه حفظ حرمت ازدواج و سوگواری در اینجا نیز صدق می کند. ازدواج حتی بدون نزدیکی، یک پیمان مقدس است که با فوت یکی از طرفین، نیاز به رعایت برخی آداب و احکام دارد. بنابراین، عدم نزدیکی، تأثیری در لزوم رعایت عده وفات نخواهد داشت.
پیامدهای حقوقی و شرعی عدم رعایت عده وفات
رعایت عده وفات، یک تکلیف شرعی و قانونی است و عدم پایبندی به آن، می تواند پیامدهای حقوقی و شرعی جدی و گاهاً جبران ناپذیری برای زن و مردی که با او ازدواج می کند، به همراه داشته باشد.
ازدواج مجدد در ایام عده وفات
یکی از مهم ترین پیامدهای عدم رعایت عده وفات، بطلان عقد نکاح دوم است. اگر زنی در ایام عده وفات، اقدام به ازدواج مجدد کند، عقد نکاح دوم او، شرعاً و قانوناً باطل خواهد بود. علاوه بر بطلان عقد، ممکن است حرمت ابدی نیز بین زن و مردی که با او در زمان عده ازدواج کرده، ایجاد شود:
- در صورت علم به عده و وقوع نزدیکی: اگر زن و مرد هر دو با علم به اینکه زن در ایام عده وفات قرار دارد، با یکدیگر ازدواج کرده و نزدیکی نیز صورت گیرد، حرمت ابدی بین آن ها ایجاد می شود. به این معنا که حتی پس از پایان عده، این دو نفر دیگر هرگز نمی توانند با یکدیگر ازدواج کنند. این حکم با هدف مجازات و جلوگیری از تخلف عمدی از احکام شرعی و قانونی وضع شده است.
- در صورت جهل به عده و وقوع نزدیکی: اگر زن و مرد بدون اطلاع از اینکه زن در ایام عده است (یعنی به جهل موضوعی)، با یکدیگر ازدواج کرده و نزدیکی نیز صورت گیرد، باز هم حرمت ابدی بین آن ها ایجاد می شود. در این حالت، اگرچه جهل به موضوع وجود داشته، اما وقوع نزدیکی به دلیل اهمیت شرعی آن، منجر به حرمت ابدی می گردد.
- صرف بطلان در صورت جهل و عدم نزدیکی: اگر زن و مرد بدون اطلاع از اینکه زن در ایام عده است، با یکدیگر ازدواج کنند و پیش از وقوع نزدیکی، از وضعیت عده مطلع شوند، عقد نکاح آن ها باطل است؛ اما حرمت ابدی ایجاد نمی شود و پس از پایان عده، در صورت تمایل، می توانند با یکدیگر ازدواج کنند. این حکم نشان دهنده تخفیف در مجازات در صورت عدم وقوع نزدیکی و جهل به موضوع است.
صورت جلسه نشست قضائی استان قم مورخ ۱۳۷۹/۱۰/۱۰، در فرضی مشابه (هرگاه احد از طرفین، یا هر دو جاهل بر وجود مانع یا حرمت نکاح باشند و پیش از نزدیکی، آگاه و از هم جدا شوند، نکاح باطل است. چون جاهل بر وجود رابطه ی زوجیت یا حرمت نکاح بوده اند، حرمت ابدی ایجاد نمی شود)، این رویکرد را تأیید می کند.
وضعیت توارث (ارث بری) در عده وفات
مسئله ارث بری در ایام عده، یکی دیگر از نکات مهمی است که تفاوت معناداری بین عده وفات و عده طلاق رجعی دارد. ماده ۹۴۳ قانون مدنی بیان می دارد که اگر شوهر زن خود را طلاق رجعی دهد و در زمان عده بمیرد، زن از او ارث می برد. اما این حکم در مورد عده وفات صادق نیست.
در مدت عده وفات، زن و مرد از یکدیگر ارث نمی برند، زیرا رابطه زوجیت با فوت مرد، منحل شده است و زن به عنوان همسر متوفی، صرفاً به دلیل وجود قرابت سببی که تا قبل از فوت وجود داشته، وارث محسوب می شود و عده وفات به خودی خود اثری در توارث ندارد. به عبارت دیگر، زن از تاریخ فوت همسر، به دلیل وراثت و نه به دلیل زوجیت جاری در عده، سهم الارث خود را دریافت می کند. این تفاوت با عده طلاق رجعی که در آن زوجیت همچنان به صورت بالقوه برقرار است، حائز اهمیت است.
نظر هیئت عالی در نشست قضائی استان آذربایجان شرقی/شهر هشترود مورخ ۱۳۷۹/۱۰/۰۵ نیز بر این موضوع تأکید دارد که ملاک حکم ماده ۹۴۳ قانون مدنی، این است که مطلقه رجعیه در حکم زوجه می باشد، اما در طلاق بائن و فسخ نکاح و همچنین فوت، چون امکان رجوع وجود ندارد و رابطه زوجیت منحل شده، توارثی در ایام عده ایجاد نمی شود.
فوت شوهر در سایر انواع عده
یک نکته مهم دیگر این است که اگر شوهر در ایام عده های دیگری غیر از عده وفات (مثلاً عده طلاق بائن، فسخ نکاح، بذل مدت یا انقضای مدت نکاح موقت) فوت کند، تأثیری بر وضعیت زن ندارد و عده وفات بر او واجب نیست. دلیل این امر آن است که در این موارد، رابطه زوجیت پیش از فوت مرد منحل شده بوده و زن در زمان فوت همسر، دیگر شرعاً و قانوناً همسر او محسوب نمی شده است. به عبارت دیگر، با انحلال نکاح (مانند طلاق بائن)، زن و مرد از هم جدا شده اند و در حکم بیگانگان نسبت به یکدیگر قرار می گیرند و فوت یکی بر دیگری اثر خاص زوجیت را ندارد. این موضوع به وضوح مرز بین انحلال نکاح و فوت در حفظ حقوق و تکالیف زن را مشخص می کند.
حقوق و تکالیف زن در ایام عده وفات
ایام عده وفات، دوره ای است که علاوه بر محدودیت در ازدواج مجدد، زن دارای حقوق و تکالیف خاصی نیز می شود که بخشی از آن ریشه در سنت و شرع و بخشی دیگر در قوانین مدنی دارد.
وظایف زن (حداد)
یکی از مهم ترین وظایف شرعی زن در ایام عده وفات، رعایت «حداد» یا «حداد بر میت» است. حداد به معنای سوگواری و پرهیز از اعمالی است که جنبه زینت، تجمل یا لذت جویی دارند و ممکن است با حال سوگواری ناسازگار باشند. این وظایف شامل موارد زیر است:
- رعایت سوگواری: زن باید در این مدت، حالت سوگواری را حفظ کند و از انجام اعمالی که مغایر با این حالت است، پرهیز نماید.
- عدم آرایش و زینت: پرهیز از هرگونه آرایش و پوشیدن لباس های زینتی و تجملی که جلب توجه کند.
- خودداری از امور لذت بخش: پرهیز از شرکت در مجالس لهو و لعب، یا انجام فعالیت هایی که جنبه لذت جویی محض دارند.
با این حال، باید توجه داشت که مفهوم حداد در زمان معاصر، تفسیرهای منعطف تری یافته است. در گذشته ممکن بود این تصور وجود داشته باشد که زن باید در منزل خود حبس شود و از هرگونه خروج بپرهیزد. اما دیدگاه غالب فقها و حقوقدانان امروزی این است که حداد به معنای حبس شدن کامل در منزل نیست. زن می تواند برای رفع نیازهای ضروری زندگی، مراجعه به پزشک، یا شرکت در مراسم ختم و عزاداری که متناسب با حال سوگ است، از منزل خارج شود، مشروط بر اینکه در این خروج، شئونات سوگواری را رعایت کرده و از آرایش و زینت بپرهیزد.
حقوق زن
در کنار وظایف، زن در ایام عده وفات دارای حقوق مهمی نیز هست:
- حق نفقه: پس از فوت شوهر، حق نفقه زن به مفهوم متعارف آن (مانند زمانی که شوهر زنده است) وجود ندارد، زیرا رابطه زوجیت به واسطه فوت منحل شده و شوهر مسئول تأمین نفقه نیست. اما این بدان معنا نیست که زن بی حمایت می ماند. در واقع، زن در صورت فوت همسر، از طریق حق الارث و مهریه (در صورت عدم پرداخت) حمایت می شود. بنابراین، به جای نفقه، زن پس از طی مراحل قانونی، حق استفاده از ارث همسر متوفی خود را خواهد داشت که شامل سهم قانونی او از اموال منقول و غیرمنقول همسر است. این ارث به عنوان جایگزینی برای نفقه در نظر گرفته می شود و پس از پایان عده و انجام امور مربوط به تقسیم ترکه، به او تعلق می گیرد.
- حق استفاده از ارث همسر متوفی: زن وارث قانونی همسر متوفی خود است. میزان سهم الارث او بستگی به وجود یا عدم وجود فرزند دارد. در صورت داشتن فرزند، سهم زن یک هشتم از کل دارایی های متوفی است و در صورت نداشتن فرزند، سهم او یک چهارم خواهد بود. این حق بلافاصله پس از فوت ایجاد می شود، هرچند فرایندهای تقسیم ترکه ممکن است زمان بر باشد.
این حقوق و تکالیف، چارچوبی را برای زن بیوه فراهم می کنند تا ضمن رعایت اصول شرعی و اجتماعی، بتواند با حمایت قانونی و مالی، دوران سوگواری را پشت سر گذاشته و برای آینده خود برنامه ریزی کند. پیچیدگی های مربوط به ارث و نفقه پس از فوت، لزوم مشورت با وکلای متخصص در امور خانواده را دوچندان می کند.
سوالات متداول
آیا زن در دوران عده وفات می تواند از منزل خارج شود؟
بله، زن در دوران عده وفات می تواند برای انجام امور ضروری زندگی مانند خرید، مراجعه به پزشک، شرکت در مراسم عزاداری متناسب، یا حل و فصل امور قانونی، از منزل خارج شود. اما باید در این خروج، شئونات سوگواری و حداد را رعایت کرده و از آرایش و زینت خودداری کند.
آیا در دوران عده وفات، زن نفقه دریافت می کند؟
خیر، پس از فوت شوهر، نفقه به مفهوم سنتی آن (که توسط شوهر پرداخت می شود) وجود ندارد. با این حال، زن بیوه وارث قانونی همسر متوفی است و پس از طی مراحل قانونی، حق استفاده از سهم الارث و مهریه خود (در صورت عدم دریافت قبلی) را خواهد داشت. این ارث، در واقع جایگزین حمایتی برای نفقه محسوب می شود.
اگر زنی از فوت همسرش بی خبر باشد و پس از آن مطلع شود، عده از چه زمانی آغاز می شود و چه مدت است؟
در صورتی که زن از فوت همسرش بی خبر باشد و مدتی بعد از آن مطلع شود، عده وفات از تاریخ اطلاع زن از فوت همسر آغاز می شود. مدت زمان عده نیز همان چهار ماه و ده روز خواهد بود، مگر اینکه زن باردار باشد که احکام خاص خود را دارد.
آیا مدت عده وفات برای همه زنان بدون استثناء ۴ ماه و ۱۰ روز است؟
مدت زمان اصلی عده وفات چهار ماه و ده روز است. تنها استثناء مهم مربوط به زن باردار است. اگر فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل بیش از چهار ماه و ده روز باشد، عده تا زمان وضع حمل ادامه می یابد. در غیر این صورت، همان چهار ماه و ده روز خواهد بود. زن یائسه و زن باکره نیز ملزم به رعایت این عده هستند.
چه تفاوتی بین عده وفات و عده طلاق برای زن باکره یا یائسه وجود دارد؟
زن باکره و زن یائسه در صورت طلاق، از نگه داشتن عده طلاق معاف هستند، زیرا امکان بارداری و اختلاط نسب در مورد آن ها منتفی است. اما در مورد عده وفات، هر دو گروه (زن باکره و یائسه) مکلف به رعایت عده وفات به مدت چهار ماه و ده روز هستند، زیرا فلسفه هایی چون حفظ حرمت ازدواج قبلی و سوگواری همچنان برقرار است.
آیا زن حق رجوع به مهریه یا ارث را در دوران عده وفات از دست می دهد؟
خیر، زن با فوت همسر و در دوران عده وفات، حق رجوع به مهریه (اگر پرداخت نشده باشد) و سهم الارث قانونی خود را از دست نمی دهد. این حقوق، مستقل از عده وفات و بلافاصله پس از فوت شوهر، برای زن ایجاد می شوند و پس از طی مراحل قانونی قابل مطالبه و دریافت هستند.
مدت زمان عده وفات، با توجه به مبانی شرعی و قوانین مدنی، چهار ماه و ده روز تعیین شده است. این حکم فقهی و حقوقی، با هدف حفظ حرمت ازدواج، جلوگیری از اختلاط نسب و فراهم آوردن فرصتی برای سوگواری و بازسازی روحی زن، وضع گردیده است. شناخت دقیق این مدت، مبدأ شروع آن، و موارد استثنائی مانند بارداری، برای تمامی افراد جامعه، به ویژه زنان بیوه و خانواده های آن ها، ضروری است.
عدم رعایت عده وفات می تواند پیامدهای حقوقی و شرعی سنگینی از جمله بطلان عقد نکاح دوم و در برخی موارد، ایجاد حرمت ابدی را به دنبال داشته باشد. همچنین، لازم است تفاوت های عده وفات با سایر انواع عده، به ویژه در زمینه توارث و احکام مربوط به زن یائسه و باکره، به درستی درک شود.
با توجه به پیچیدگی های احتمالی و جنبه های حقوقی و شرعی متعدد، در مواردی که ابهام یا سوالات خاصی مطرح می شود، همواره توصیه می شود که افراد با وکیل متخصص در امور خانواده یا مشاوران حقوقی معتبر مشورت نمایند تا از صحت اقدامات خود اطمینان حاصل کنند.