مهریه زن بعد از فوتش به چه کسانی میرسد؟

پس از فوت زن، مهریه او ساقط نمی شود و به عنوان بخشی از ترکه متوفی، به ورثه قانونی وی از جمله شوهر، فرزندان و پدر و مادر می رسد. این حق مالی، همانند سایر اموال متوفی، بر اساس طبقات و سهم الارث تعیین شده در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران بین وراث تقسیم می شود.

مهریه یکی از مهم ترین حقوق مالی است که به محض جاری شدن عقد نکاح، بر ذمه مرد قرار می گیرد و زن مالک آن می شود. این حق، با توجه به اهمیت و جایگاه قانونی خود، اغلب سوالات و ابهامات زیادی را در شرایط مختلف، به خصوص پس از فوت زوجه، ایجاد می کند. بسیاری از افراد تصور می کنند که با فوت زن، تکلیف مهریه او نیز منتفی شده و شوهر دیگر الزامی به پرداخت آن نخواهد داشت. این تصور نادرست است و مهریه، همچنان به عنوان یک دین ممتاز، باقی می ماند.

این مقاله با هدف تبیین جامع و دقیق وضعیت حقوقی مهریه زن پس از فوت، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می پردازد. از مبانی قانونی و مستندات مواد قانون مدنی گرفته تا نحوه تقسیم آن بین ورثه، چگونگی محاسبه مبلغ مهریه در شرایط خاص و مراحل قانونی مطالبه آن، همگی مورد تحلیل قرار خواهند گرفت. هدف این است که با ارائه اطلاعات مستند و کاربردی، آگاهی حقوقی مخاطبان افزایش یابد و مسیر روشنی برای درک این حق پیچیده ترسیم شود.

۱. آیا فوت زن مهریه را ساقط می کند؟ (تبیین مبانی حقوقی بر اساس قانون)

یکی از رایج ترین ابهامات حقوقی، سرنوشت مهریه پس از فوت زن است. طبق قوانین ایران، پاسخ این سوال روشن است: فوت زن، مهریه او را ساقط نمی کند. این امر بر مبنای اصول بنیادین حقوقی و مواد صریح قانون مدنی استوار است.

۱.۱. مهریه؛ حق مالی زن و دین ممتاز

بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به محض جاری شدن عقد نکاح، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. این ماده صراحتاً حق مالکیت زن بر مهریه را از لحظه عقد تثبیت می کند. بنابراین، مهریه یک حق مالی است که به دارایی های زن افزوده می شود. از سوی دیگر، مهریه به عنوان دین ممتاز بر ذمه مرد قرار می گیرد. مفهوم دین ممتاز بدین معناست که در صورت وجود دیون متعدد بر عهده مرد، مهریه بر بسیاری از بدهی های دیگر اولویت پرداخت دارد. این اولویت در قانون امور حسبی نیز تأیید شده و در ردیف دوم پس از هزینه های کفن و دفن قرار می گیرد که نشان از اهمیت فوق العاده آن دارد.

۱.۲. عدم سقوط مهریه با فوت زوجه

از آنجا که مهریه یک حق مالی است، با فوت زن، این حق مانند سایر اموال و دارایی های او به ورثه منتقل می شود. ماده ۹۴۰ قانون مدنی به وضوح بیان می دارد که زن و شوهر از یکدیگر ارث می برند، مشروط بر اینکه عقد دائمی باشد. مهریه نیز به عنوان جزئی از ترکه (ماترک) متوفی، تابع قواعد ارث است. به بیان دیگر، ورثه زن متوفی می توانند به قائم مقامی از وی، مطالبه مهریه را از شوهر (بدهکار) به عمل آورند. این مطالبه تا زمانی که دین مهریه پرداخت یا ابراء نشده باشد، به قوت خود باقی است.

۱.۳. مهریه در عقد موقت پس از فوت زن

این سوال مطرح می شود که آیا ورثه زن در عقد موقت (صیغه) نیز می توانند مهریه را مطالبه کنند؟ پاسخ مثبت است. اگرچه در عقد موقت، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند (مگر اینکه شرط توارث شده باشد)، اما مهریه در عقد موقت یک دین و حق مالی محسوب می شود که مرد مکلف به پرداخت آن است. لذا، حتی اگر زن صیغه ای فوت کند، ورثه او می توانند مهریه تعیین شده را از مرد مطالبه کنند. البته میزان مهریه در عقد موقت باید در زمان عقد به صورت قطعی مشخص شده باشد تا قابل مطالبه باشد.

۲. ورثه زن فوت شده و سهم هر یک از مهریه (بر اساس طبقات ارث)

پس از آنکه مشخص شد مهریه زن با فوت او ساقط نمی شود و به ورثه منتقل می گردد، نوبت به تعیین سهم هر یک از ورثه از این حق مالی می رسد. تقسیم مهریه زن فوت شده دقیقاً تابع قوانین ارث مندرج در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به خصوص از ماده ۸۶۱ به بعد، است.

۲.۱. اصول کلی وراثت در قانون مدنی

قانون مدنی وراث را به سه طبقه اصلی تقسیم می کند که هر طبقه مانع ارث بردن طبقه بعدی می شود. به این معنا که تا زمانی که حتی یک نفر از طبقه اول وراث وجود داشته باشد، طبقه دوم ارث نمی برد و همین طور برای طبقه سوم. این طبقات به شرح زیر هستند:

1. طبقه اول: پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوادگان).
2. طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، برادر، خواهر و اولاد آن ها.
3. طبقه سوم: اعمام (عموها)، عمات (عمه ها)، اخوال (دایی ها)، خالات (خاله ها) و اولاد آن ها.

مهریه نیز مانند سایر اموال متوفی، بر اساس همین طبقات و قواعد سهم الارثی تقسیم می شود.

۲.۲. سهم شوهر از مهریه زن فوت شده

شوهر نیز به عنوان یکی از وراث در طبقه اول محسوب می شود و از مهریه همسر متوفی خود سهم می برد. اما این سهم به گونه ای خاص محاسبه می شود، چرا که شوهر هم بدهکار مهریه است و هم طلبکار (وارث). بنابراین، سهم شوهر از مهریه، در واقع از بدهی او کسر می شود و او آن مقدار را به سایر ورثه پرداخت نمی کند، بلکه بدهی اش به همان میزان کاهش می یابد:

• در صورت وجود فرزند (از متوفی): شوهر یک چهارم (۱/۴) از کل مهریه را به ارث می برد.
• در صورت عدم وجود فرزند (از متوفی): شوهر یک دوم (۱/۲) از کل مهریه را به ارث می برد.

۲.۳. سهم فرزندان (دختر و پسر) از مهریه زن فوت شده

فرزندان متوفی (در صورت وجود) در طبقه اول وراث قرار دارند و پس از کسر سهم شوهر و پدر و مادر (اگر باشند)، باقی مانده مهریه بین آن ها تقسیم می شود. نکته مهم در اینجا تفاوت سهم الارث دختر و پسر است: پسر دو برابر دختر ارث می برد. در صورت فوت فرزندان قبل از مادر، نوادگان (اولاد اولاد) به جای والدین خود از مهریه ارث می برند.

۲.۴. سهم پدر و مادر از مهریه زن فوت شده

پدر و مادر متوفی نیز در طبقه اول وراث قرار دارند و سهم مشخصی از مهریه را به ارث می برند:

• در صورت وجود شوهر و فرزندان: هر یک از پدر و مادر، یک ششم (۱/۶) از کل مهریه را به ارث می برند.
• در صورت وجود شوهر و عدم وجود فرزند: پدر یک سوم و مادر دو سوم از مازاد بر سهم شوهر را به ارث می برند.
• در صورت عدم وجود شوهر و فرزندان: تمام مهریه به پدر و مادر می رسد (در این حالت، پدر دو برابر مادر ارث می برد).

۲.۵. مثال های جامع و عددی برای تقسیم مهریه

برای درک بهتر نحوه تقسیم مهریه، چند مثال عددی با فرض مهریه ۱۲۰ سکه بهار آزادی (به عنوان مثال برای سهولت محاسبه) ارائه می شود:

فرض کنید مهریه زن متوفی ۱۲۰ سکه بهار آزادی باشد.

سناریو	وارثین	سهم شوهر	سهم پدر	سهم مادر	سهم فرزندان (دختر/پسر)	جمع سهم الارث
مثال ۱: زن فوت شده با شوهر، دو فرزند (پسر و دختر) و پدر و مادر	شوهر، پسر، دختر، پدر، مادر	۱/۴ = ۳۰ سکه	۱/۶ = ۲۰ سکه	۱/۶ = ۲۰ سکه	۴۰ سکه (۲۶.۶۶ برای پسر، ۱۳.۳۴ برای دختر)	۳۰ + ۲۰ + ۲۰ + ۴۰ = ۱۱۰ سکه (۱۰ سکه اضافی، توضیح در ادامه)
مثال ۲: زن فوت شده با شوهر و پدر و مادر (بدون فرزند)	شوهر، پدر، مادر	۱/۲ = ۶۰ سکه	۱/۳ از باقیمانده (۲۰ سکه)	۲/۳ از باقیمانده (۴۰ سکه)	—	۶۰ + ۲۰ + ۴۰ = ۱۲۰ سکه
مثال ۳: زن فوت شده با دو فرزند (پسر و دختر) و پدر و مادر (بدون شوهر)	پسر، دختر، پدر، مادر	—	۱/۶ = ۲۰ سکه	۱/۶ = ۲۰ سکه	۸۰ سکه (۵۳.۳۳ برای پسر، ۲۶.۶۷ برای دختر)	۲۰ + ۲۰ + ۸۰ = ۱۲۰ سکه
مثال ۴: زن فوت شده با شوهر (بدون فرزند و پدر و مادر)	شوهر	۱/۲ = ۶۰ سکه	—	—	—	۶۰ سکه (۶۰ سکه دیگر به ورثه طبقات بعدی می رسد اگر باشند)

توضیح مثال ۱ (مسئله عول و رد): در برخی موارد تقسیم بندی دقیق سهام قانونی ممکن است به جمعی بیش از کل ترکه منجر شود (مسئله عول) یا کمتر از آن (مسئله رد). این مثال برای سادگی در جمع اعداد مهریه، با فرض ۱۲۰ سکه، نشان می دهد که مجموع سهم ها می تواند به ۱۱۰ سکه برسد که به معنای وجود ۱۰ سکه مازاد است که بر طبق قاعده خاص ارث بین وارثین غیر از زوج و زوجه تقسیم می شود و یا به نفع وراث برگردانده می شود. محاسبات ارث پیچیده است و در عمل، سهم الارث دقیق توسط کارشناسان مربوطه با رعایت جزئیات قانونی محاسبه می گردد. در این مقاله برای سادگی، بخش رد و عول و تفاوت دقیق آن در مهریه با فرض ۱۲۰ سکه مورد بررسی کامل قرار نگرفته است و هدف صرفاً آشنایی با سهم ورثه اصلی است.

۳. مهریه زن فوت شده در شرایط خاص و استثنائات

قوانین مربوط به مهریه زن فوت شده، در برخی شرایط خاص، دارای جزئیات و استثنائاتی است که آگاهی از آن ها برای تعیین تکلیف دقیق این حق مالی، ضروری است.

۳.۱. فوت زن قبل از نزدیکی (دخول)

یکی از مهم ترین شرایط خاص، فوت زن قبل از برقراری رابطه زناشویی (دخول) است. بر اساس ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی، در صورتی که طلاق قبل از نزدیکی واقع شود، زن مستحق نصف مهریه است. این قاعده در مورد فوت زن قبل از نزدیکی نیز به طور مشابه اعمال می شود. لذا، اگر زن قبل از دخول فوت کند، تنها نصف مهریه تعیین شده به ورثه او تعلق می گیرد. این نصف مهریه، سپس بین ورثه بر اساس سهم الارث قانونی (با در نظر گرفتن شرایط طبقات وراث) تقسیم خواهد شد.

اگر زن قبل از دخول فوت کند، ورثه او تنها مستحق دریافت نصف مهریه هستند که این نصف، بر اساس سهم الارث قانونی تقسیم می شود.

۳.۲. قتل زوجه توسط زوج و تأثیر آن بر مهریه

در صورتی که زوج (شوهر) مرتکب قتل همسر خود شود، وضعیت مهریه دچار تغییراتی می شود. مهمترین نکته این است که قتل زوجه توسط زوج، باعث سقوط مهریه نمی شود. مهریه همچنان به عنوان یک دین بر ذمه مرد باقی است و ورثه زن می توانند آن را مطالبه کنند. اما طبق ماده ۸۸۱ قانون مدنی، قاتل از ارث محروم می شود. بنابراین، شوهر که قاتل همسر خود است، از سهم الارثی که از مهریه همسرش می برد، محروم خواهد شد. در این حالت، سهم او به سایر وراث تعلق می گیرد.

۳.۳. خودکشی زوجه و مهریه

در مورد خودکشی زوجه، قانون مدنی تأثیر خاصی بر حق مهریه قائل نشده است. خودکشی زن، حتی اگر در ایام زندگی مشترک رخ داده باشد، به هیچ وجه باعث سقوط مهریه یا کاهش آن نمی شود. لذا، ورثه زن متوفی می توانند مهریه کامل او را از شوهر مطالبه کنند، مگر اینکه شرایط خاص دیگری (مانند فوت قبل از نزدیکی) وجود داشته باشد.

۴. نحوه محاسبه مبلغ مهریه زن فوت شده (نرخ روز یا زمان فوت؟)

یکی از پیچیده ترین و مهم ترین مسائل در خصوص مهریه زن فوت شده، نحوه محاسبه مبلغ آن است، به خصوص زمانی که مهریه به صورت وجه رایج (پول نقد) تعیین شده باشد. ابهام اصلی در این است که آیا مهریه به نرخ روز مطالبه و پرداخت می شود یا ارزش آن در زمان فوت ملاک قرار می گیرد.

۴.۱. مهریه وجه رایج (پول نقد)

بر اساس تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه (پرداخت) نسبت به سال اجرای عقد، محاسبه و پرداخت می گردد. این حکم برای مطالبه مهریه توسط زن در زمان حیات اوست و هدف از آن جبران اثر تورم و حفظ ارزش واقعی مهریه است.

رفع ابهام کلیدی: اما در مورد مهریه زن فوت شده، رویه قضایی و نظرات حقوقی غالب بر این است که مهریه وجه رایج، بر اساس ارزش آن در زمان فوت زن محاسبه و به ورثه پرداخت می شود، نه به نرخ روز مطالبه در زمان حیات. استدلال حقوقی این است که تبصره ماده ۱۰۸۲ برای زمانی است که زوجه در قید حیات است و حق تصرف در مهریه را دارد. پس از فوت زن، این حق مالی به ترکه او اضافه شده و باید مانند سایر دارایی های او، با ارزش زمان فوت، مورد محاسبه قرار گیرد. در واقع، این مهریه به دین مؤجل تبدیل می شود که با فوت زن، حال می گردد و مبنای محاسبه آن همان زمان فوت است.

برای روشن تر شدن این موضوع، می توان به آیین نامه اجرایی تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی اشاره کرد که در خصوص مهریه زن پس از فوت شوهر، صراحتاً تاریخ فوت شوهر را مبنای محاسبه قرار داده است. با توجه به وحدت ملاک، این رویه در خصوص فوت زن نیز اعمال می شود.

۴.۲. مهریه غیر وجه رایج (سکه، ملک و…)

اگر مهریه به صورت غیر وجه رایج، مانند سکه طلا، ملک، یا سایر اموال معین، تعیین شده باشد، نحوه محاسبه ساده تر است. در این موارد، همان مقدار و نوع دارایی که در عقدنامه تعیین شده است، به همان صورت قابل مطالبه است. به عنوان مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی باشد، ورثه ۱۰۰ سکه را مطالبه می کنند و نوسانات قیمت سکه در زمان فوت یا مطالبه، تأثیری بر تعداد سکه ها نخواهد داشت. در خصوص املاک نیز، همان ملک مورد نظر (یا معادل ارزش آن در زمان فوت اگر عین آن وجود نداشته باشد) قابل مطالبه است.

۵. مراحل قانونی مطالبه مهریه زن فوت شده توسط ورثه

مطالبه مهریه زن فوت شده توسط ورثه، یک فرآیند قانونی است که نیازمند رعایت مراحل و ارائه مدارک مشخصی است. این فرآیند از تنظیم دادخواست تا اجرای حکم دادگاه، دارای مراحل مختلفی است.

۵.۱. تهیه مدارک لازم

برای شروع فرآیند مطالبه مهریه، ورثه متوفی باید مدارک زیر را تهیه و ارائه دهند:

• گواهی فوت زوجه: سندی رسمی که تاریخ و علت فوت زن را تأیید می کند.
• اصل یا کپی مصدق عقدنامه: مهم ترین مدرک برای اثبات وجود مهریه و میزان آن.
• گواهی حصر وراثت: این گواهی که پس از فوت متوفی صادر می شود، نام و مشخصات دقیق تمامی وراث قانونی و همچنین سهم الارث هر یک از آن ها را مشخص می کند. این مدرک برای تعیین ذی نفعان مهریه حیاتی است.
• مدارک شناسایی ورثه: شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث مطالبه کننده.

۵.۲. مراحل مطالبه

فرآیند مطالبه مهریه به شرح زیر است:

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواست: ورثه باید با در دست داشتن مدارک فوق، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و ثبت نمایند. در دادخواست باید به وضوح قید شود که مطالبه مهریه به قائم مقامی از زوجه متوفی صورت می گیرد و سهم هر یک از ورثه نیز ذکر شود.
2. تعیین دادگاه صالح: دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی مهریه، دادگاه خانواده است. معمولاً دادگاه خانواده محل اقامت زوج (خوانده) صلاحیت رسیدگی را دارد.
3. روند رسیدگی در دادگاه و امکان صدور حکم: پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه ارجاع و تعیین وقت رسیدگی می شود. طرفین (ورثه زن به عنوان خواهان و شوهر به عنوان خوانده) در دادگاه حاضر شده و دفاعیات خود را مطرح می کنند. در صورت اثبات حقانیت ورثه، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.
4. مراحل اجراییه و وصول مهریه: پس از قطعیت حکم دادگاه، اجراییه صادر می شود. ورثه می توانند با مراجعه به واحد اجرای احکام، درخواست اجرای حکم و وصول مهریه را داشته باشند. در این مرحله، اموال شوهر شناسایی و توقیف شده و به میزان مهریه پرداخت می گردد.

۶. امکان اعسار از پرداخت مهریه زن فوت شده

در بسیاری از موارد، شوهر ممکن است توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد. در چنین شرایطی، قانون این امکان را فراهم کرده است که مدیون (شوهر) درخواست اعسار از پرداخت مهریه را مطرح کند.

بر اساس ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، اگر محکوم علیه (در اینجا شوهر) توانایی پرداخت محکوم به (مهریه) را به صورت یکجا نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه پس از بررسی مدارک و شواهد، در صورت اثبات اعسار، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. این حکم تقسیط برای ورثه زن متوفی نیز لازم الاجرا است و آن ها نمی توانند شوهر را به پرداخت یکجای مهریه مجبور کنند.

برای درخواست اعسار، شوهر باید مستندات لازم، از جمله لیست اموال، میزان درآمد، و فهرست بدهی های خود را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه همچنین از طریق استعلامات و شهادت شهود، وضعیت مالی او را بررسی می کند. در صورت پذیرش اعسار، مهریه در اقساطی که دادگاه تعیین می کند، به ورثه پرداخت خواهد شد. این موضوع می تواند فرآیند وصول مهریه را برای ورثه طولانی تر کند.

۷. مهریه مادر فوت شده بعد از فوت پدر (یک سناریوی رایج و مهم)

یک سناریوی رایج و مهم در مباحث ارث و مهریه، زمانی پیش می آید که هم مادر (زوجه) و هم پدر (زوج) فوت کرده باشند و فرزندان بخواهند مهریه مادر متوفی خود را مطالبه کنند. این وضعیت حتی زمانی که پدر پس از فوت مادر، ازدواج مجدد کرده باشد و از همسر دوم نیز فرزندانی داشته باشد، پیچیدگی های بیشتری پیدا می کند.

آیا فرزندان می توانند مهریه مادر متوفی خود را از ترکه پدر فوت شده مطالبه کنند؟ پاسخ به این سوال، قاطعانه مثبت است. مهریه مادر، حتی پس از فوت پدر، همچنان به عنوان یک بدهی ممتاز و حق مسلم مادر بر گردن پدر باقی می ماند. این بدهی، جزو دیون متوفی (پدر) محسوب می شود و باید قبل از تقسیم ارث بین سایر وراث پدر، از ترکه او پرداخت گردد.

مسیر و مراحل قانونی این مطالبه توسط فرزندان به شرح زیر است:

1. اثبات مهریه مادر: فرزندان باید با ارائه عقدنامه ازدواج پدر و مادر، وجود و میزان مهریه مادر را اثبات کنند.
2. گواهی حصر وراثت پدر: برای تعیین تمامی وراث پدر و سهم الارث آن ها، لازم است گواهی حصر وراثت پدر نیز اخذ شود.
3. مطالبه از ترکه پدر: فرزندان به عنوان ورثه مادر، می توانند با طرح دادخواست مطالبه مهریه مادر متوفی علیه ترکه پدر فوت شده، اقدام به وصول این حق کنند. خوانده این دعوا، در واقع سایر وراث پدر (از جمله همسر دوم و فرزندان احتمالی او) هستند که در پرونده انحصار وراثت پدر، صاحب سهم شده اند.
4. اولویت مهریه: باید تأکید کرد که مهریه مادر، به دلیل ممتاز بودن، بر سایر دیون عادی پدر و نیز سهم الارث همسر دوم و سایر وراث، اولویت دارد. یعنی ابتدا مهریه مادر از اموال پدر پرداخت می شود و سپس باقی مانده اموال پدر، طبق قوانین ارث بین تمامی وراث او (از جمله فرزندان از همسر اول، همسر دوم، و فرزندان از همسر دوم) تقسیم می گردد.

این سناریو نشان می دهد که حق مهریه تا چه اندازه قدرتمند و پایدار است و حتی با فوت هر دو زوج، به ورثه قانونی منتقل شده و قابلیت مطالبه دارد.

نتیجه گیری

مهریه به عنوان یک حق مالی مهم و شرعی، با فوت زن از بین نمی رود و به ورثه او منتقل می شود. این حق، همچون سایر دارایی ها و دیون متوفی، تابع قوانین ارث و طبقات وراث است. درک صحیح این موضوع برای تمامی ذی نفعان، از جمله ورثه زن، شوهر و سایر افراد درگیر در مسائل انحصار وراثت، اهمیت فراوانی دارد. نحوه تقسیم مهریه میان ورثه، بسته به وجود یا عدم وجود فرزند و پدر و مادر، متفاوت است و شوهر نیز از مهریه همسر متوفی خود سهم می برد که این سهم از بدهی او کسر می شود. در موارد خاص مانند فوت قبل از نزدیکی، نصف مهریه تعلق می گیرد و در صورت قتل زوجه توسط زوج، قاتل از سهم الارث محروم می گردد.

همچنین، محاسبه مهریه وجه رایج زن فوت شده معمولاً بر اساس ارزش آن در زمان فوت است و نه نرخ روز مطالبه. برای مطالبه این حق، ورثه باید مدارک لازم از جمله گواهی حصر وراثت را تهیه کرده و از طریق مراجع قضایی اقدام نمایند. در نهایت، امکان اعسار از پرداخت مهریه برای شوهر، حتی پس از فوت زن، وجود دارد که منجر به تقسیط مهریه می شود. پیچیدگی های حقوقی و تعدد فروض مختلف در این زمینه، لزوم دریافت مشاوره حقوقی تخصصی از وکلای مجرب را دوچندان می کند تا از تضییع حقوق احتمالی جلوگیری شود.

سوالات متداول

۱. مهریه زن متوفی دقیقاً به چه کسانی می رسد؟

مهریه زن متوفی به ورثه قانونی او شامل شوهر، فرزندان (پسر و دختر)، و پدر و مادرش می رسد. اگر از این افراد کسی در قید حیات نباشد وراث طبقات بعدی ارث خواهند برد.

۲. آیا مهریه زن بعد از فوتش به نرخ روز محاسبه و پرداخت می شود؟

خیر. بر اساس رویه قضایی و تفسیر غالب حقوقی، مهریه وجه رایج زن فوت شده، بر اساس ارزش آن در زمان فوت زن محاسبه و پرداخت می شود، نه به نرخ روز مطالبه. مهریه غیر وجه رایج (مانند سکه) به همان تعداد تعیین شده در عقدنامه قابل مطالبه است.

۳. سهم شوهر از مهریه همسر فوت شده اش چقدر است؟

اگر زن فوت شده فرزند داشته باشد، سهم شوهر یک چهارم (۱/۴) مهریه است. اگر زن فوت شده فرزند نداشته باشد، سهم شوهر یک دوم (۱/۲) مهریه است. این سهم از بدهی شوهر به عنوان مهریه کسر می شود.

۴. در صورت فوت زن قبل از نزدیکی، آیا باز هم ورثه می توانند مهریه را مطالبه کنند؟

بله، اما در این حالت، ورثه تنها می توانند نصف مهریه را مطالبه کنند. این نصف مهریه نیز بر اساس قوانین ارث بین ورثه تقسیم می شود.

۵. برای مطالبه مهریه زن فوت شده چه مدارکی لازم است؟

مدارک اصلی شامل گواهی فوت زوجه، اصل یا کپی مصدق عقدنامه، گواهی حصر وراثت (که وراث و سهم الارث آن ها را مشخص می کند) و مدارک شناسایی ورثه است.

۶. اگر هم پدر و هم مادر فوت کرده باشند، فرزندان می توانند مهریه مادرشان را مطالبه کنند؟

بله، مهریه مادر به عنوان بدهی ممتاز پدر، حتی پس از فوت او، باقی می ماند و فرزندان می توانند آن را از ترکه پدر (قبل از تقسیم بین سایر ورثه او) مطالبه کنند.

۷. آیا شوهر می تواند از پرداخت مهریه زن فوت شده درخواست اعسار کند؟

بله، همانند مطالبه مهریه در زمان حیات زن، شوهر می تواند در صورت عدم توانایی مالی، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را ارائه دهد و در صورت اثبات، مهریه به صورت اقساطی پرداخت خواهد شد.

۸. آیا مهریه زن در عقد موقت (صیغه) پس از فوت به ورثه می رسد؟

بله، مهریه در عقد موقت نیز یک حق مالی است و با فوت زن، به ورثه او منتقل می شود و قابل مطالبه است، هرچند که در عقد موقت توارث بین زوجین جاری نیست.