پنهانکاری مسئولان در اعلام رقم کشته‌شدگان کرونایی
کمتر از یک هفته تا ۴ سالگی ویروس کووید ۱۹ باقی مانده است. سازمان بهداشت جهانی WHO روز ۲۱ ژانویه ۲۰۲۰ در اولین گزارش مرتبط با شیوع بیماری با علایم ذات‌الریه اعلام کرد: «۳۱ دسامبر ۲۰۱۹، دفتر منطقه‌ای WHO در کشور چین، گزارشی از موارد ذات‌الریه دریافت کرد. موارد ابتلا با علت ناشناخته در شهر ووهان چین شناسایی شده بود. مقامات چین به WHO گزارش دادند که در فاصله ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹ تا سوم ژانویه ۲۰۲۰، در مجموع ۴۴ مبتلای این نوع ذات‌الریه با علت نامعلوم شناسایی شده است. طبق گزارش دقیق‌تری که در روز‌های ۱۱ و ۱۲ ژانویه به دفتر منطقه‌ای WHO رسید، شیوع این نوع از ذات‌الریه با عرضه غذا‌های دریایی در یک بازار محلی در شهر ووهان مرتبط بوده است.»
به گزارش اعتماد، تا روز ۱۱ فوریه ۲۰۲۰، تعداد مبتلایان این نوع ذات‌الریه در ۲۴ کشور جهان با افزایش هزار برابری به ۴۳۱۰۳ نفر رسیده بود در حالی که ۴۲۷۰۸ نفر از مبتلایان در کشور چین بودند و تا این روز تعداد فوتی‌های بیماری در ۲۴ کشور به ۱۰۱۸ نفر رسیده بود که یکی از قربانیان در کشور فیلیپین و ۱۰۱۷ نفر در کشور چین بودند. در این روز (۱۱ فوریه ۲۰۲۰) سازمان بهداشت جهانی در بیانیه‌ای اعلام کرد که به دنبال مشورت با سازمان‌های زیرمجموعه ملل متحد، این نوع از ذات‌الریه، «کرونا ویروس ۲۰۱۹ و به اختصار COVID-۱۹» نامگذاری شده است.
آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی از وضعیت شیوع کرونا، روز ۲۲ دسامبر ۲۰۲۳ (اول دی ۱۴۰۲) منتشر شد که طبق این گزارش تا ۱۷ دسامبر سال جاری میلادی، تعداد کل مبتلایان به بیش از ۷۷۳ میلیون نفر و تعداد کل فوت به بیش از ۶ میلیون نفر رسیده و منطقه اروپا با بیش از ۲۷۷ میلیون مبتلا و منطقه امریکا با بیش از ۲ میلیون فوتی در صدر جدول ابتلا و مرگ کرونا ایستاده‌اند.
گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی از تعداد ابتلا و فوت کرونا بر اساس اعلام کشور‌ها تدوین می‌شود، اما امروز این اعداد، دیگر برای ملت‌ها قابل اطمینان نیست، چون ۲۰ ماه قبل (مه ۲۰۲۲) و زمانی که تعداد فوتی‌های کرونا در جهان به حدود ۵.۴ میلیون نفر (۵ میلیون و ۴۰۰ هزار) رسیده بود، مسوولان سازمان بهداشت جهانی بر اساس محاسباتی گفتند که گزارش بسیاری از کشور‌ها درباره مرگ‌های کرونایی غیرواقعی بوده و تعداد فوتی‌های کووید ۱۹ در جهان، حداقل ۳ برابر بیشتر از آمار موجود و حدود ۱۵ میلیون نفر است. این اعلام WHO البته با اعتراض برخی دولت‌ها و از جمله دولت هند مواجه شد، چون سازمان بهداشت جهانی، با یک ابزار ساده، صداقت و شفافیت مورد ادعای بسیاری دولت‌ها را زیر سوال برده بود.
۵ مه ۲۰۲۲، سازمان بهداشت جهانی در گزارش خود اعلام کرد: «در فاصله اول ژانویه ۲۰۲۰ تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱، حدود ۱۴.۹ میلیون مرگ (۱۴ میلیون و ۹۰۰ هزار) در سراسر جهان به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با همه‌گیری کووید ۱۹ مرتبط بوده که این رقم نشان‌دهنده ۹.۵ میلیون مرگ (۹ میلیون و ۵۰۰ هزار) بیشتر از مواردی است که تاکنون به‌طور مستقیم به COVID-۱۹ نسبت داده شده است.»
کارشناسان سازمان بهداشت جهانی در گزارش خود این اختلاف آماری را «مرگ اضافی» نامیدند و گفتند: «مرگ اضافی به عنوان تفاوت بین تعداد مرگ‌های رخ داده و تعداد مورد انتظار در صورت عدم وجود همه‌گیری محاسبه می‌شود. این تعداد مرگ اضافی (۱۴.۹ میلیون نفر) شامل موارد مرگ‌های کووید ۱۹ و شمارش و گزارش شده توسط دولت‌ها، مرگ‌های کووید ۱۹ که توسط دولت‌ها شمارش یا گزارش نشده و همچنین، مرگ‌هایی است که ناشی از ابتلا به کووید ۱۹ نبوده، اما به دلیل مشکلات بهداشتی و اجتماعی در اثنای شیوع کووید ۱۹ رخ داده است. برزیل، مصر، هند، اندونزی، مکزیک، پرو، روسیه، آفریقای جنوبی، ترکیه و ایالات متحده، کشور‌هایی هستند که بیشترین تعداد مرگ اضافی را داشته‌اند.
(طبق تخمین سازمان بهداشت جهانی، آمار واقعی فوت کرونا در مصر ۱۱.۶ برابر آمار رسمی، در هند ۹.۹ برابر، در پاکستان ۸ برابر، در اندونزی ۷.۱ برابر، در بنگلادش ۵ برابر، در بولیوی ۴.۵ برابر، در صربستان ۴.۴ برابر، در قزاقستان ۴.۲ برابر، در فیلیپین ۳.۶ برابر و در روسیه ۳.۵ برابر آمار رسمی بوده است) ۸۴ درصد از موارد مرگ اضافی در آسیای جنوب شرقی، اروپا و امریکا و ۷۰ درصد موارد در ۱۰ کشور جهان، ۸۱ درصد از موارد مرگ اضافی (۸۱ درصد از ۱۴ میلیون و ۹۰۰ هزار مرگ) در کشور‌های با درآمد متوسط، ۱۵ درصد در کشور‌های با درآمد بالا و ۴ درصد در کشور‌های کم درآمد، حدود ۵۷ درصد از مرگ‌های اضافی در مردان و ۸۲ درصد در افراد بالای ۶۰ سال بوده است.»
دولت‌هایی که با مردم خود صادق نبودند
گزارش سازمان بهداشت جهانی هیچ صراحتی درباره صادق نبودن دولت‌ها ندارد و ارتباط گزارش‌های غیرواقعی کشور‌ها درباره کم‌شماری مرگ‌های کرونایی را به دلایلی همچون محاسبات نادرست، کمبود امکانات، شمارش بر مبنای معیار‌های غیر دقیق ربط می‌دهد. غیر از این گزارش، اما مصداق‌های زیادی از خطاب صریح نهاد‌های ملی و غیر دولتی می‌توان پیدا کرد که بر خلاف رویه محافظه‌کارانه WHO، ناراستی دولت‌ها را زیر سوال برده‌اند.
تیر ماه ۱۳۹۹، خبرنگار روزنامه «اطلاعات روز» افغانستان بر اساس نظرسنجی این رسانه در سطح شهر کابل در گزارش خود نوشت: «آمار افراد مبتلا به کرونا و آمار مرگ ناشی از کرونا، ده برابر بیشتر از آماری است که از سوی وزارت صحت عامه کشور اعلام می‌شود. وزارت صحت‌عامه آمار مرگ ناشی از کرونا را تاکنون ۱۵۶ نفر اعلام کرده، اما در این نظرسنجی که از حدود ۱۴ روز قبل به این سو در سطح شهر کابل انجام شده، ۳۸۴ نفر از شهروندان کابل گفته‌اند که ۱۶۲۶ نفر از دوستان و آشنایان آن‌ها بر اثر ابتلا به کرونا جان باخته اند.
در بخش دیگر این نظرسنجی از اشتراک‌کنندگان پرسیده شد که از اطرافیان و آشنایان آن‌ها حدودا چند نفر به ویروس کرونا مبتلا شده اند. بیش از ۶۸ درصد پاسخ دهندگان گفته‌اند که ۵ تا ۴۰ نفر از دوستان و آشنایان آن‌ها به کرونا مبتلا شدند. ۴۰ درصد پاسخ دهندگان گفته اند که دوستان و آشنایان آن‌ها که به ویروس کرونا مبتلا شدند، به‌دلیل عدم موجودیت امکانات و خدمات صحی لازم به شفاخانه‌های مخصوص کرونا مراجعه نکردند. شمار زیادی از آن‌ها گفتند که در شفاخانه‌های مخصوص حتی اکسیژن و داروی مورد نیاز به‌صورت رایگان ارایه نمی‌شوند و از بیماران پول گرفته می‌شود.۲.۵ درصد دیگر گفته اند که بیماران کرونایی به شفاخانه‌ها دسترسی ندارند.»
ایالات متحده امریکا هم وضعیت مشابه داشت به این معنا که دولت امریکا، تعداد کل مرگ کرونا در این کشور در فاصله اول ژانویه ۲۰۲۰ تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱ را ۸۲۴۳۳۸ نفر اعلام کرده بود در حالی که نتایج محاسبات سازمان بهداشت جهانی نشان داد آمار فوت کرونا در این کشور در این بازه زمانی حدود ۸۸۶۹۱۷ نفر تا ۹۷۸۲۲۵ نفر بوده است.
جولای ۲۰۲۱ خبرنگار نیویورک تایمز در گزارشی با تیتر «تعداد تلفات کووید ۱۹ در نیویورک چقدر دقیق است» نوشت که مقامات نیویورک بر مبنای روش‌شناسی ایالتی مجاز بوده‌اند که تعداد موارد مرگ کرونا را ۱۱ هزار نفر کمتر از آمار واقعی مرکز ملی آمار بهداشت اعلام کنند.
در این گزارش اعلام شد که آمار رسمی از فوتی‌های کرونا در شهر نیویورک با همین مجوز، صرفا شامل آن تعداد افرادی بوده که تست کرونای تایید شده از آزمایشگاه‌ها داشتند و در بیمارستان‌ها، خانه سالمندان یا آسایشگاه‌ها فوت کرده‌اند و آمار فوت، موارد مرگ در خانه یا زندان را شامل نمی‌شده و بنابراین، با وجود آنکه آمار رسمی مرگ ناشی از کرونا در نیویورک در یک بازه زمانی مشخص، حدود ۴۳ هزار نفر بوده، گزارشی که به مرکز ملی آمار‌های بهداشتی اعلام شده، حکایت از فوت بیش از ۵۴ هزار مبتلای کرونا در همین بازه زمانی مشابه دارد.
گزارشگر نیویورک تایمز در ادامه می‌نویسد که حدود نیمی از ایالت‌های امریکا همین وضع را داشته‌اند چنانکه در کالیفرنیا و تگزاس هم، تعداد فوتی‌ها در آمار رسمی کمتر از آمار واقعی مرگ مبتلایان کرونا بوده است.
ژانویه ۲۰۲۲ شبکه خبری NBC در گزارشی اعلام کرد که طبق نتایج تحقیق گروهی از محققان در کانادا، هند و ایالات متحده، دولت هند از شمارش فوت بیش از ۳ میلیون مبتلای کرونا در موج‌های اول و دوم آلودگی (ژوئن ۲۰۲۰ تا جولای ۲۰۲۱) خودداری کرده و بنابراین، آمار ۴۸۱ هزار نفری فوتی‌های کرونا در هند که از سوی دولت این کشور اعلام می‌شود، غیر واقعی است.
گزارش سازمان جهانی بهداشت درباره شمار مرگ‌های اضافی محاسبه نشده در آمار تجمیعی فوت کرونا، چند ماه پس از این تحقیق بود و اعلام می‌کرد که طبق نتایج بررسی‌های WHO آمار مرگ‌های کرونا در هند، ۱۰ برابر گزارش رسمی این کشور و حدود ۴.۷۴ میلیون نفر (۴ میلیون و ۷۴۰ هزار) است.
گفتن این آمار‌ها دیگر جرم نیست
علی‌اکبر حقدوست، رییس کمیته اپیدمیولوژی ستاد ملی مقابله با کرونا در دولت دوازدهم، در گفتگو با «اعتماد» می‌گوید: طبق نتایج برخی تحقیقات انجام‌شده در ایران، تعداد مرگ‌های واقعی کرونا در کشور ۱.۹ برابر گزارش رسمی دولت بوده است. گفتن این حرف، امروز هزینه زیادی ندارد، اما در فاصله سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰، تعداد زیادی از کارشناسان و متخصصان حوزه سلامت و حتی دیگر حوزه‌ها همچون اقتصاد و سیاست که دولت را به دلیل انتشار گزارش‌های غیرواقعی از ابتلا و فوت کرونا، مورد انتقاد قرار دادند، با برخورد‌های تندی مواجه شدند، چون زیر سوال بردن آمار‌های رسمی، آنلاین تایید بر پنهانکاری مسوولان حوزه سلامت بود.
به نظر می‌رسد که گزارش سال ۲۰۲۲ سازمان بهداشت جهانی درباره عمومیت ناراستی دولت‌ها، همچون سپر محافظی برای بسیاری از محققان و از جمله، پژوهشگران ایرانی بود که نتایج تحقیقات خود درباره آمار مرگ اضافی کرونا و شمارش نشدن این مرگ‌ها در آمار تجمیعی فوت کووید ۱۹ را علنی کنند.
از جمله این تحقیقات، نتایج پژوهش محققان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل است که اسفند پارسال منتشر شد و محققان اعلام کردند که در مقابل آمار رسمی دولت از مرگ‌های کرونایی در فاصله بهمن ۱۳۹۸ تا بهمن ۱۴۰۱ که عدد ۱۳۶۱۶۶ نفر بوده، شمار تخمینی مرگ‌های بر اثر ابتلا به کرونا در کشور در این بازه زمانی ۲۴۰۳۹۰ مورد است.
در نتیجه تحقیق دیگری که تابستان پارسال منتشر شد، محققان مراکز تحقیقاتی کشور اعلام کردند که در مقابل آمار رسمی ۱۳۹۶۱۰ فوتی کرونا، تعداد مرگ‌های اضافی براساس کم‌شماری ۴ الی ۸ درصدی بین ۲۸۲۳۷۸ مورد تا ۳۶۴۴۱۷ مورد تخمین زده شده و نتایج تحقیق نشان داده که نسبت مرگ‌های گزارش‌شده COVID-۱۹ به کل مرگ‌های اضافی در محاسبات مختلف از ۴۵.۲ درصد تا ۴۹.۴ درصد متغیر بوده است.