چگونگی استفاده از تبصره

تبصره قانونی مهم در نظام آموزشی است که به دانش آموزان امکان می دهد با وجود عدم کسب نمره قبولی در تعداد محدودی از دروس، مشروط بر احراز شرایط خاص، به پایه بالاتر منتقل شده یا فارغ التحصیل شوند. آگاهی از ضوابط و مراحل اجرایی این قانون برای دانش آموزان، والدین و مشاوران تحصیلی جهت تصمیم گیری آگاهانه ضروری است.

پس از گذراندن امتحانات پایان ترم، بسیاری از دانش آموزان و خانواده هایشان با دغدغه هایی پیرامون نتایج درسی و وضعیت تحصیلی خود روبرو می شوند. در این میان، قانون تبصره که به آن تک ماده نیز گفته می شود، به عنوان راهکاری برای گذر از شرایط خاص تحصیلی و جلوگیری از مردودی دانش آموزان مطرح می شود. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و به روز، به تفصیل چگونگی استفاده از این قانون، شرایط دقیق آن بر اساس آخرین آیین نامه های وزارت آموزش و پرورش (به ویژه آیین نامه های مربوط به سال ۱۴۰۴ و پس از آن)، روش های محاسبه نمرات مرتبط و پیامدهای تحصیلی آن را بررسی می کند. هدف نهایی، شفاف سازی تمامی ابهامات پیرامون تبصره و ارائه راهکارهای عملی برای دانش آموزان و والدین به منظور استفاده صحیح و آگاهانه از این تسهیلات قانونی است.

تبصره (تک ماده) چیست؟ مفاهیم و عدم تفاوت در آیین نامه جدید

تبصره، که در اصطلاح عامیانه به آن «تک ماده» نیز گفته می شود، یک سازوکار قانونی در نظام آموزشی کشور است که به دانش آموزان اجازه می دهد در صورت عدم احراز نمره قبولی (معمولاً نمره ۱۰) در یک یا چند درس، و با رعایت ضوابط مشخص، آن دروس را با نمره پایین تر از حد نصاب قبولی، با موفقیت پشت سر گذاشته و از مردودی در آن پایه یا عدم فارغ التحصیلی نجات یابند.

در آیین نامه های آموزشی جدید وزارت آموزش و پرورش، به خصوص از سال ۱۴۰۴ به بعد، دیگر تفاوت عملی و ماهوی بین «تبصره» و «تک ماده» برای دانش آموزان دوره دوم متوسطه وجود ندارد. هر دو اصطلاح به یک مفهوم اشاره دارند: امکان گذراندن یک درس با نمره کمتر از حد نصاب قبولی، در صورت داشتن شرایط لازم. هدف اصلی از وضع این قانون، کمک به دانش آموزانی است که در تعداد محدودی از دروس دچار افت تحصیلی شده اند تا بتوانند بدون وقفه در مسیر تحصیلی خود پیش روند و از تحصیل باز نمانند. این تسهیلات به نوعی فرصت مجددی برای دانش آموزان است تا با عبور از چالش های موقتی، به دوره یا پایه تحصیلی بالاتر راه یابند.

شرایط عمومی و پیش نیازهای استفاده از تبصره

برای اینکه دانش آموزی بتواند از مزایای قانون تبصره بهره مند شود، لازم است که مجموعه ای از شرایط و پیش نیازهای عمومی را دارا باشد. این شرایط، برای اطمینان از اینکه تسهیلات تبصره فقط در موارد خاص و با رعایت حداقل استانداردهای تحصیلی اعمال شود، تدوین شده اند.

• معدل کل الزامی: یکی از مهم ترین شروط برای استفاده از تبصره، کسب حداقل معدل کل مشخص است.
  • برای دانش آموزان دوره دوم متوسطه (پایه های دهم، یازدهم، دوازدهم)، حداقل معدل کل ۱۰ الزامی است.
  • برای دانش آموزان دوره اول متوسطه (پایه های هفتم، هشتم، نهم)، حداقل معدل کل ۱۲ برای واجد شرایط بودن لازم است.
• حداقل نمره درس افتاده: نمره نهایی (سالانه، تابستانه یا غیرحضوری) درس مورد نظر که دانش آموز در آن نمره قبولی کسب نکرده است، نباید از یک حد نصاب مشخص کمتر باشد.
  • برای دروس نظری، حداقل نمره ۷ مورد نیاز است.
  • برای دروس نظری در مدارس خاص (مانند مدارس تیزهوشان یا نمونه دولتی)، این حداقل نمره ۱۰ است.
• محدودیت دروس: قانون تبصره فقط برای دروس نظری کاربرد دارد و شامل تمامی دروس نمی شود.
  • دروس مهارتی، کارورزی و شایستگی های فنی و غیرفنی (که معمولاً حداقل نمره قبولی آن ها ۱۲ است، مانند دروس فنی و حرفه ای و کاردانش) مشمول این قانون نمی شوند. دلیل این امر، اهمیت کسب حداقل مهارت عملی در این دروس است.
• تعداد دفعات مجاز استفاده: استفاده از تبصره دارای محدودیت در تعداد دروس در طول دوره تحصیلی است.
  • متوسطه دوم (پایه های دهم، یازدهم، دوازدهم): دانش آموز در مجموع سه سال دوره دوم متوسطه، حداکثر می تواند برای ۴ درس از قانون تبصره استفاده کند. از این ۴ درس، حداکثر ۲ درس می تواند از دروس نهایی و حداکثر ۲ درس از دروس غیرنهایی (داخلی) باشد.
  • متوسطه اول (پایه های هفتم، هشتم، نهم): دانش آموز در مجموع سه سال دوره اول متوسطه، حداکثر می تواند برای ۲ درس از قانون تبصره استفاده کند.

اعمال تبصره به صورت سیستمی صورت می گیرد و در صورت احراز تمامی شرایط، نیازی به درخواست کتبی دانش آموز نیست.

چگونگی محاسبه نمرات برای تعیین وضعیت تبصره

درک نحوه محاسبه نمرات، به خصوص نمره سالانه، برای تعیین واجد شرایط بودن استفاده از تبصره بسیار اهمیت دارد. این محاسبات بسته به مقطع تحصیلی متفاوت است.

محاسبه نمره سالانه (ملاک اصلی)

نمره سالانه، که ملاک اصلی قبولی یا اعمال تبصره است، از ترکیب نمرات مستمر و نمرات امتحانات نوبت اول و دوم به دست می آید:

برای متوسطه دوم (پایه های دهم، یازدهم، دوازدهم):

نمره سالانه = [(نمره مستمر نوبت اول × ۱) + (نمره برگه نوبت اول × ۲) + (نمره مستمر نوبت دوم × ۱) + (نمره برگه نوبت دوم × ۴)] ÷ ۸

مثال عددی: فرض کنید دانش آموزی در درس ریاضی در دوره دوم متوسطه نمرات زیر را کسب کرده است:

• نمره مستمر نوبت اول: ۱۵
• نمره برگه نوبت اول: ۱۲
• نمره مستمر نوبت دوم: ۱۴
• نمره برگه نوبت دوم: ۶

با جایگذاری در فرمول، نمره سالانه به این صورت محاسبه می شود:

نمره سالانه = [(۱۵ × ۱) + (۱۲ × ۲) + (۱۴ × ۱) + (۶ × ۴)] ÷ ۸
نمره سالانه = [۱۵ + ۲۴ + ۱۴ + ۲۴] ÷ ۸
نمره سالانه = ۷۷ ÷ ۸ = ۹.۶۲۵

در این حالت، نمره سالانه دانش آموز ۹.۶۲۵ است که در بازه ۷ تا ۱۰ قرار می گیرد. اگر این دانش آموز شرایط معدل کل و سقف تعداد تبصره را رعایت کرده باشد، می تواند از تبصره برای درس ریاضی استفاده کند.

برای متوسطه اول (پایه های هفتم، هشتم، نهم):

نمره سالانه = (نمره نوبت اول + دو برابر نمره نوبت دوم)

در این مقطع، نمره نوبت اول و نوبت دوم نیز از ترکیب نمره مستمر و نمره برگه همان نوبت به دست می آید.

مثال عددی: فرض کنید دانش آموزی در درس علوم در دوره اول متوسطه نمرات زیر را کسب کرده است:

• نمره نوبت اول: ۱۲
• نمره نوبت دوم: ۸

با جایگذاری در فرمول، نمره سالانه به این صورت محاسبه می شود:

نمره سالانه = ۱۲ + (۲ × ۸)
نمره سالانه = ۱۲ + ۱۶ = ۲۸

در این حالت، نمره سالانه دانش آموز ۲۸ است. برای استفاده از تبصره در این مقطع، نمره سالانه باید کمتر از ۳۰ و معدل کل بالای ۱۲ باشد.

نقش نمرات تابستانه و غیرحضوری

در مواردی که دانش آموز در امتحانات خرداد ماه موفق به کسب نمره قبولی نشود و در کلاس های تابستانه یا امتحانات غیرحضوری شرکت کند، نحوه محاسبه نمرات آن ها متفاوت خواهد بود.

• نمره تابستانه: برای دانش آموزانی که در کلاس های تابستانه شرکت می کنند، نمره نهایی تابستانه به صورت زیر محاسبه می شود:

  
  نمره تابستانه = [(نمره ارزشیابی پایانی × ۳) + (نمره مستمر × ۱)] ÷ ۴
      

  در این حالت، اگر نمره تابستانه حداقل ۱۰ باشد، دانش آموز در درس مربوطه قبول شناخته می شود.

• نمره غیرحضوری: در مورد امتحانات غیرحضوری یا واحدهای اخذ شده به صورت غیرحضوری (مانند برخی دروس شاخه کاردانش)، معمولاً نمره امتحان پایانی به تنهایی ملاک عمل است؛ چرا که نمره مستمر در این نوع آموزش ها وجود ندارد.

حد نصاب قبولی در هر درس

علاوه بر نمره سالانه، هر درس دارای یک حد نصاب قبولی مشخص است:

• دروس نظری: حد نصاب قبولی برای دروس نظری در تمامی رشته ها، نمره ۱۰ است.
• دروس شایستگی فنی و غیرفنی (رشته های فنی حرفه ای): در این رشته ها، حد نصاب قبولی نمره ۱۲ است.
• رشته کاردانش: تعیین حد نصاب قبولی در بخش های نظری و عملی دروس استاندارد مهارت در رشته کاردانش، بر عهده دستگاه متولی استاندارد مهارت است و ممکن است سالانه تغییر کند.

راهنمای گام به گام چگونگی اعمال و پیگیری تبصره در مقاطع مختلف

روند اعمال تبصره برای دانش آموزان، عمدتاً به صورت سیستمی و خودکار انجام می شود، اما آشنایی با جزئیات این روند و شرایط خاص هر مقطع تحصیلی می تواند به دانش آموزان و والدین کمک کند تا وضعیت تحصیلی خود را بهتر پیگیری نمایند.

۴.۱. نحوه اعمال تبصره در کارنامه

یکی از نکات مهم در چگونگی استفاده از تبصره، این است که در صورت احراز تمامی شرایط لازم توسط دانش آموز، اعمال قانون تبصره در کارنامه وی به صورت سیستمی و خودکار انجام می پذیرد. این بدان معناست که معمولاً نیازی به درخواست کتبی یا مراجعه حضوری اولیه به مدرسه برای اعمال تبصره نیست. سیستم آموزشی پس از ثبت نمرات نهایی، به صورت خودکار دانش آموزان واجد شرایط را شناسایی و وضعیت «قبول با تبصره» یا موارد مشابه را در کارنامه آن ها درج می کند.

نشانه های اعمال تبصره در کارنامه:

• عدم درج عبارت «مردود» یا «تجدید» در مقابل درس مورد نظر.
• ممکن است عبارتی مانند «قبول با تبصره»، «ماده واحده» یا «تک ماده» در کنار نمره یا وضعیت آن درس درج شود.
• در برخی سامانه ها، رنگ یا نماد خاصی برای دروس تبصره خورده وجود دارد.

با این حال، در موارد خاص یا در صورت مشاهده هرگونه ابهام در کارنامه، دانش آموز یا والدین می توانند با مراجعه به دفتردار مدرسه یا معاون آموزشی، نسبت به وضعیت درس مورد نظر اطمینان حاصل کرده و در صورت نیاز، پیگیری لازم را انجام دهند.

۴.۲. متوسطه اول (پایه های هفتم، هشتم، نهم)

در دوره اول متوسطه، شرایط قبولی و اعمال تبصره با دوره دوم تفاوت هایی دارد. دانش آموزان برای قبولی در هر پایه باید حداقل معدل کل ۱۰ را کسب کنند و در صورت کسب معدل کمتر از ۱۰، مردود شناخته می شوند. اما در صورت کسب معدل بالاتر از ۱۲ و نمره سالانه کمتر از ۳۰ در یک یا دو درس (مشروط بر اینکه نمره کمتر از ۷ نباشد)، می توانند از تبصره استفاده کنند. لازم به ذکر است که در این مقطع، نمره سالانه با فرمول (نمره نوبت اول + دو برابر نمره نوبت دوم) محاسبه می شود.

نمره سالانه درس	معدل کل	وضعیت قبولی / تبصره / مردودی
۳۰ و بالاتر	هر معدلی	قبول (بدون نیاز به تبصره)
کمتر از ۳۰ (حداقل ۷)	۱۲ و بالاتر	استفاده از تبصره (حداکثر ۲ درس در کل دوره اول متوسطه)
کمتر از ۷	۱۲ و بالاتر	مردود (نیاز به شرکت در امتحان جبرانی)
هر نمره ای	کمتر از ۱۰	مردود و تکرار پایه (در صورت تصمیم مدرسه و اداره)

نکته مهم این است که اگر دانش آموزی با استفاده از تبصره هم نتواند قبولی لازم را کسب کند یا تعداد دروس مردودی اش بیش از سقف تبصره باشد، باید در امتحانات جبرانی شهریور ماه شرکت کند. در صورت عدم قبولی در شهریور، امکان شرکت در امتحانات دی ماه وجود دارد و در سال های اخیر، تکرار پایه به صورت کامل برای دانش آموزان روزانه کمتر اتفاق می افتد و معمولاً به پایه بالاتر منتقل شده و دروس افتاده را در دی ماه مجدداً امتحان می دهند.

۴.۳. متوسطه دوم (پایه های دهم و یازدهم)

با تغییر آیین نامه ها در سال های اخیر (به ویژه از ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ به بعد)، امتحانات پایه های دهم و یازدهم نیز مانند پایه دوازدهم، به صورت نهایی برگزار می شوند. این تغییر، تأثیر مستقیمی بر نحوه قبولی و اعمال تبصره در این پایه ها دارد.

حالت	نمره سالانه درس	نمره برگه امتحان نهایی	وضعیت
۱	۱۰ و بالاتر	۷ و بالاتر	قبول
۲	۱۰ و بالاتر	کمتر از ۷	استفاده از تبصره (در صورت داشتن سقف مجاز)
۳	بین ۷ تا ۱۰	هر نمره ای	استفاده از تبصره (در صورت داشتن سقف مجاز)
۴	کمتر از ۷	کمتر از ۷	مردود (نیاز به شرکت در امتحان جبرانی)

مهم است که دانش آموزان و والدین به این نکته توجه کنند که حتی اگر نمره سالانه درسی بالا باشد اما نمره برگه نهایی آن زیر ۷ باشد، برای قبولی مستقیم نیاز به تبصره یا شرکت در امتحان جبرانی خواهد بود. حداکثر ۴ درس (۲ نهایی و ۲ غیرنهایی) در طول سه سال دوره متوسطه دوم را می توان با تبصره گذراند.

۴.۴. متوسطه دوم (پایه دوازدهم)

پایه دوازدهم نقطه پایانی دوره متوسطه دوم و مقدمه ورود به آموزش عالی است، بنابراین قوانین تبصره در این پایه اهمیت ویژه ای دارد. قبولی در این پایه و دریافت دیپلم، نیازمند گذراندن تمامی دروس با نمرات قبولی یا استفاده از تبصره است.

شرایط قبولی در دروس نهایی پایه دوازدهم

برای دروس نهایی پایه دوازدهم، دو شرط اساسی برای قبولی وجود دارد:

• شرط اول: نمره سالانه دانش آموز در آن درس باید ۱۰ و بالاتر باشد.
• شرط دوم: نمره برگه امتحان نهایی دانش آموز در آن درس باید ۷ و بالاتر باشد.

با این حال، در صورت عدم احراز این دو شرط، وضعیت دانش آموز به شرح جدول زیر خواهد بود:

حالت	نمره سالانه درس	نمره برگه امتحان نهایی	وضعیت
۱	۱۰ و بالاتر	۷ و بالاتر	قبول
۲	۱۰ و بالاتر	کمتر از ۷	استفاده از تبصره (در صورت داشتن سقف مجاز)
۳	بین ۷ تا ۱۰	هر نمره ای	استفاده از تبصره (در صورت داشتن سقف مجاز)
۴	کمتر از ۷	کمتر از ۷	مردود (نیاز به شرکت در امتحان جبرانی)

شرایط قبولی در دروس غیرنهایی پایه دوازدهم

دروس غیرنهایی (داخلی) پایه دوازدهم، تنها با کسب نمره سالانه مناسب قابل قبول هستند. برای دروس نظری، نمره سالانه باید حداقل ۱۰ باشد و برای دروس مهارتی در رشته های فنی و حرفه ای، حداقل ۱۲.

در صورتی که دانش آموز پس از امتحانات نوبت دوم (خرداد)، نمره لازم را در دروس غیرنهایی کسب نکند، می تواند در امتحانات جبرانی شهریور ماه شرکت نماید. بالاترین نمره کسب شده (بین خرداد و شهریور) در کارنامه ثبت خواهد شد.

شرایط فارغ التحصیلی با تبصره

برای فارغ التحصیلی از دوره متوسطه دوم و دریافت دیپلم، دانش آموزان باید تمامی دروس رشته خود را با نمره قبولی گذرانده باشند و معدل کل آن ها کمتر از ۱۰ نباشد. با این حال، تبصره به عنوان یک راهکار تکمیلی عمل می کند:

اگر آخرین نمره درس (سالانه، تابستانه یا غیرحضوری) دانش آموزی در مجموع دروس دوره دوم متوسطه، حداکثر در ۴ عنوان درسی (شامل ۲ درس نهایی و ۲ درس غیرنهایی) ۷ یا بیشتر باشد و معدل کل او نیز حداقل ۱۰ باشد، این دانش آموز فارغ التحصیل شناخته می شود.

برای محاسبه معدل کل، تعداد واحدهای هر درس در نمره پذیرفته شده آن درس (خرداد، شهریور یا دی) ضرب شده و مجموع این حاصل ضرب ها بر مجموع کل واحدها تقسیم می شود.

تأثیرات و پیامدهای استفاده از تبصره

استفاده از قانون تبصره، هرچند راهکاری برای جلوگیری از مردودی و تسهیل فارغ التحصیلی است، اما می تواند پیامدها و تأثیراتی بر سوابق تحصیلی دانش آموز داشته باشد که لازم است مورد توجه قرار گیرد. آگاهی از این تأثیرات به دانش آموزان کمک می کند تا در مورد استفاده از این قانون، با دیدی واقع بینانه تصمیم گیری کنند.

تأثیر بر معدل کل و دیپلم

هنگامی که دانش آموزی از تبصره برای گذراندن درسی استفاده می کند، نمره واقعی و پایینی که در آن درس کسب کرده، با همان مقدار در کارنامه و سوابق تحصیلی او ثبت می شود. قانون تبصره صرفاً به معنای «قبول شدن» آن درس است و نه افزایش نمره آن. به همین دلیل، نمره پایین تر از حد نصاب قبولی (مثلاً ۷ تا ۹.۹۹) که با تبصره گذرانده شده است، بر معدل کل دانش آموز تأثیر منفی می گذارد. این کاهش معدل، می تواند در آینده برای ورود به برخی مقاطع تحصیلی یا رشته های خاص، چالش برانگیز باشد، چرا که معدل کل دیپلم به عنوان یکی از معیارهای ارزیابی تحصیلی فرد در نظر گرفته می شود.

تأثیر بر سوابق تحصیلی و کنکور

با توجه به اهمیت روزافزون سوابق تحصیلی در فرآیند پذیرش دانشگاه ها (به ویژه با افزایش درصد تأثیر آن در کنکور سراسری)، نمرات واقعی کسب شده در دروس نهایی، نقش تعیین کننده ای ایفا می کنند. درسی که با تبصره گذرانده شده، با نمره پایین خود در سوابق تحصیلی ثبت می شود و این امر می تواند در محاسبه نمره کل سوابق تحصیلی برای کنکور، تأثیر منفی داشته باشد. برای مثال، اگر درسی با نمره ۷ با تبصره گذرانده شود، این نمره ۷ است که در سوابق تحصیلی لحاظ شده و بر تراز کنکور تأثیر می گذارد، نه یک نمره بالاتر یا قبولی صرف.

امکان ترمیم معدل پس از تبصره

یکی از راهکارهای مدیریت تأثیرات منفی تبصره بر معدل و سوابق تحصیلی، استفاده از قانون ترمیم معدل است. دانش آموزانی که درسی را با تبصره گذرانده اند، مجازند پس از فارغ التحصیلی و در چارچوب قوانین ترمیم معدل، مجدداً در امتحان آن درس شرکت کنند تا نمره بهتری کسب کرده و معدل دیپلم و سوابق تحصیلی خود را ارتقا دهند. این امکان، فرصتی برای جبران نمرات پایین قبلی و بهبود وضعیت تحصیلی برای اهداف آتی، از جمله ورود به دانشگاه یا اشتغال، فراهم می آورد. بالاترین نمره کسب شده در فرآیند ترمیم معدل، ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

توصیه مشاوره ای

با توجه به تأثیرات احتمالی استفاده از تبصره بر معدل و سوابق تحصیلی، همواره توصیه مشاوران تحصیلی به دانش آموزان این است که نهایت تلاش خود را برای کسب نمرات مطلوب در امتحانات اصلی به کار گیرند و از تکیه صرف بر قانون تبصره پرهیز کنند. تبصره باید به عنوان آخرین راهکار در شرایط اضطراری در نظر گرفته شود، نه یک برنامه ثابت برای گذراندن دروس. برنامه ریزی درسی منظم، مطالعه کافی و مشارکت فعال در کلاس، بهترین راه برای اطمینان از کسب نتایج مطلوب و پیشرفت تحصیلی پایدار است.

اگر دانش آموز نخواهد از تبصره استفاده کند، باید چه کند؟ (راهکارها)

گاهی اوقات، دانش آموزان یا والدین آن ها ترجیح می دهند که از قانون تبصره استفاده نکنند و به جای آن، برای ارتقاء نمره و بهبود سوابق تحصیلی خود، مجدداً در امتحانات شرکت کنند. این تصمیم می تواند به دلایل مختلفی، از جمله اهمیت معدل برای پذیرش در رشته ها یا دانشگاه های خاص، یا صرفاً تمایل به یادگیری کامل مباحث، اتخاذ شود.

حق عدم استفاده از تبصره

بر اساس آیین نامه های آموزش و پرورش، دانش آموز این حق را دارد که به صورت کتبی به مدرسه اعلام کند که مایل به استفاده از قانون تبصره برای درس یا دروس خاصی نیست. این درخواست معمولاً باید در بازه زمانی مشخصی پس از اعلام نتایج امتحانات خرداد ماه و قبل از آغاز امتحانات جبرانی شهریور یا دی ماه به مدرسه ارائه شود. با این اقدام، دانش آموز از امتیاز تبصره چشم پوشی کرده و ملزم به شرکت در امتحانات جبرانی برای کسب نمره قبولی می شود.

شرکت در امتحانات جبرانی (شهریور و دی)

متداول ترین راهکار جایگزین برای تبصره، شرکت در امتحانات جبرانی است که معمولاً در دو نوبت شهریور ماه و دی ماه برگزار می شوند. این امتحانات به دانش آموزان فرصت می دهند تا نمرات مردودی خود را جبران کنند.

• مراحل و زمان بندی ثبت نام: دانش آموزان باید پس از اعلام نتایج اولیه امتحانات خرداد و در صورت عدم استفاده از تبصره، برای شرکت در امتحانات شهریور ماه از طریق مدرسه خود اقدام به ثبت نام نمایند. زمان بندی دقیق ثبت نام و برگزاری این امتحانات توسط وزارت آموزش و پرورش ابلاغ و از طریق مدارس اطلاع رسانی می شود. در صورت عدم موفقیت در امتحانات شهریور، نوبت دی ماه نیز برای جبران نمرات در نظر گرفته شده است.
• چگونگی جایگزینی نمرات: یکی از مزایای شرکت در امتحانات جبرانی، امکان جایگزینی نمره بهتر است. اگر دانش آموز در امتحان جبرانی (شهریور یا دی) نمره بالاتری نسبت به نمره قبلی (خرداد) کسب کند، بالاترین نمره در کارنامه وی ثبت خواهد شد. این مکانیسم به دانش آموزان اجازه می دهد تا با تلاش بیشتر، وضعیت تحصیلی خود را بهبود بخشند.
  

  بالاترین نمره کسب شده در هر درس (بین نمره خرداد، شهریور یا دی) در کارنامه دانش آموز ثبت و ملاک عمل قرار می گیرد.

• تفاوت های ثبت نام دانش آموزان روزانه و بزرگسالان/داوطلبان آزاد: دانش آموزان روزانه معمولاً از طریق مدرسه خود برای امتحانات جبرانی ثبت نام می کنند. اما دانش آموزان بزرگسال یا داوطلبان آزاد ممکن است فرآیند ثبت نام متفاوتی داشته باشند که عمدتاً از طریق مدارس بزرگسالان یا ادارات آموزش و پرورش منطقه ای انجام می شود. این دسته از دانش آموزان باید به طور مستقل از زمان بندی و شرایط ثبت نام مطلع شوند. لازم به ذکر است که برخی قوانین مربوط به تبصره و سوابق تحصیلی ممکن است برای دانش آموزان بزرگسال و داوطلبان آزاد تفاوت هایی داشته باشد که باید از مراجع ذی ربط استعلام شود.

نتیجه گیری

قانون تبصره، که اغلب با عنوان تک ماده نیز شناخته می شود، ابزاری حیاتی در نظام آموزشی ایران است که امکان گذر از چالش های موقتی تحصیلی را برای دانش آموزان فراهم می آورد. در این مقاله به تفصیل چگونگی استفاده از تبصره، شرایط و پیش نیازهای دقیق آن بر اساس آخرین آیین نامه های سال ۱۴۰۴ به بعد، نحوه محاسبه نمرات و فرآیند اعمال آن در مقاطع تحصیلی متوسطه اول و دوم بررسی شد. همچنین، پیامدهای استفاده از این قانون بر معدل و سوابق تحصیلی، و نیز راهکارهای جایگزین برای دانش آموزانی که مایل به استفاده از تبصره نیستند، تبیین گردید.

در نهایت، درک عمیق از این قوانین و مشورت با دفترداران مدارس و مشاوران تحصیلی، به دانش آموزان و والدین کمک شایانی می کند تا با آگاهی کامل تصمیم گیری کرده و بهترین مسیر را برای پیشرفت تحصیلی خود انتخاب نمایند. همواره تأکید می شود که برنامه ریزی دقیق و تلاش مستمر برای کسب نمرات مطلوب در امتحانات اصلی، بهترین راهکار برای تضمین آینده ای روشن و موفقیت آمیز در مسیر تحصیلی است.