آداب مراسم هفتم
از دست دادن عزیز همیشه دردناک ترین و غم انگیز ترین بخش زندگی هر انسانی است و صحبت از آن شاید دردناک و غیرقابل تصور باشد. اما حقیقت این است که ترحیم نیز یکی از دیگر مراسم جمعی است که آداب برگزاری خاص خود را دارد و دانستن آداب آن خالی از لطف نخواهد بود.
در همه جای دنیا برگزاری مراسم ترحیم و سوگواری برای عزیز ازدست رفته از اهمیت زیادی برای خانواده عزادار و اطرافیان برخوردار است که هر کدام به شیوه ی خاصی این ناراحتی را با خانواده ی عزادارشریک می شوند. در واقع برگزاری مراسم ترحیم به این دلیل صورت می گیرد که دوستان و آشنایان با خانواده ی داغ دیده همدلی می کنند و مراسمی را شکل می دهند تا در آن فد عزادار بتواند غم خود را به دیگران ابراز کند. آداب و رسوم برگزاری مراسم ترحیم در ایران به دلیل وجود اقوام و قومیت های مختلف شکل های مختلفی به خود می گیرد اما همه ی این قومیت ها نقاط مشترکی برای برگزاری مراسم ترحیم دارند که ما در زیر به این آداب و رسوم خواهیم پرداخت.
تاریخچه ی برگزاری مراسم ترحیم
رسم قدیم ایران چنین بوده است که تا هفت روز از خانه صاحب عزا دودی بلند نمی شده و بستگان و همسایگان برای آنها غذا می بردند و اجازه می دادند آنها در خلوت و آرامش به دلتنگی و عزاداری خود برسند .
در این صورت اگر میخواهید طبق رسوم گذشته برخورد کنید و این برخورد را مناسب میدانید یکی از بهترین تشریفات کمک به صاحبان عزا در پذیرایی و یا ارسال مبلغی به عنوان کمک برای برگزاری مراسم است . این آیین همچنان در میان اقوام لر و بختیاری ایران مرسوم است.
در ایران غالباً در محل برگزاری مجلس ترحیم، شال ترمه پهن می‌کنند و بر آن قرآن و گلاب پاش و صندوقی حاوی جزوه‌هایی مشتمل بر یک دوره کامل قرآن به نام سی پاره یا شصت پاره یا صدوبیست پاره و گاه گلدان یا گلدان‌هایی با گل‌های سفید و شمع‌های سیاه یا سفید و ظرف‌های حلوا و خرما و عکس متوفی می‌گذارند.
گذاشتن قرآن و گلاب و حلوا بر این سفره متداولتر و قدیمتر است.
همچنین مرسوم بوده مهمانان کله قند و چای به منظور کمک به تامین هزینه ی مراسم تدفین به منزل متوفی می برند.
چگونه یک مراسم ختم آبرومندانه برگزار کنیم؟
از زمان به خاک سپاری متوفی مجالس و مراسم مختلفی برای آن عزیز برگذار می شود که عموما سوم یا همان مجلس ختم، هفتم چهلم ،نوروزی(یا اولین عید ملی یا مذهبی که عزیزی کنار خانواده خود نیست) و سالگرد و … از مهم ترین این مجالس شمرده می شود که در طی آن بستگان متوفی یاد او را زنده نگه می دارند و برایش خیرات می فرستند.
اولین و مهم ترین مراسمی که بعد از خاکسپاری برگزار می شود مراسم ختم یا همان ترحیم است. ترحیم در لغت به معنای «مهربانی کردن بر کسی»، «طلب آمرزش کردن»، «درود فرستادن برای میّت» و «رَحِمَهُ اللّه گفتن برای کسی» است. برای برگزارییک مراسم آبرومند رعایت نکات زیر حائذ اهمیت است:
- اطلاع رسانی مناسب مهمانان
به طور معمول پس از اتمام مراسم تدفین و پیش از پراکنده شدن مردم، زمان و مکان مجلس ترحیم به اطلاع بستگان می رسد پس در همان مراسم باید محل برگزاری مراسم را بدانید و اطلاع رسانی را به موقع انجام دهید.پس از مراسم خاکسپاری اعلامیه های چاپ شده در کوچه و خیابان محل زندگی متوفی و بستگان درجه یک او نصب میشود.
در انتخاب مسجد بهتر است مسجدی که برای عموم آشنا و برای آن روز زمان خالی و فضای خالی به تعداد مهمانان داشته باشد انتخاب شود.همچنین بهتر است مسجد در محدوده طرح ترافیک نباشد، جای پارک مناسب برای ماشین ها داشته باشد، تعداد صندلی ها و امکانات آن نیز باید سنجیده شود. همچنین وجود پله در مساجد می تواند برای سالمندان ایجاد زحمت کند.
در انتخاب مداح و سخنران باید دقت شود که افرادی باشند که با اعتقادات و فرهنگ جمعی آن خانواده هماهنگی داشته باشند.همچنین در شغل خود مسلط و حرفه ای باشند. تسلیت گفتن و یا تشکر از حضارتوسط سخنران انجام می گیرد که باید مختصر و مناسب صورت گیرد. گرچه مرسوم است که از تک تک بزرگانی که در مجلس شرکت کرده و یا برای تسلیت گل فرستادند، نام برده شود اما این امر نباید به نحوی صورت گیرد که مجلس از شکل خود خارج شود. مداح بهتر است سخنانی های کوتاهی داشته باشد تا برای حضار و صاحبان عزا خسته کننده و آزار دهنده نباشد و همچنین سخنرانی کوتاه باعث می شود حضار به سخن گفتن وا داشته نشده وسکوت و آرامش مجلس رعایت نشود. در هنگام مداحی از اهل بیت باید بسیار دقت شود که رعایت حال صاحبان عزا صورت گیرد و به نحوی نباشد که به جای تسلی دل داغدیدگان، آنها را بیشتر بی تاب کند. پس سخنران و مداح در برگزاری مراسم تدفین از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که تمام شرایط روحی و آرامش و مدیریت مراسم برعهده ی آن شخص است.
نحوه مداحی و سخنرانی در این مراسم عموما به این شکل است که مجلس با قرائت آیاتی از قرآن مجید آغاز می شود و معمولا آیاتی درباره یادآوری روز قیامت و مرتبط با مرگ تلاوت می شود. سخنران همچنین به معرفی متوفی می پردازد و از سجایای اخلاقی و صفات نیکوی او یاد می کند.
پس از آن با نقل روایاتی عبرت آموز و خواندن اشعاری پند آمیز از کوتاهی عمر و قطعی بودن مرگ صحبت می کند و روز قیامت و توجه به آخرت را به حاضران یادآوری می کند و برای بازماندگان طلب صبر دارد .
سپسیک مداحی ای از واقعه کربلا انجام می گیرد که درآن عظمت آن مصیبت یادآوری شده و بازماندگان را تسلی می دهد و در نهایت برای متوفی طلب بخشش و مغفرت می کند. در پایان سخنران از همه کسانی که در مسجد حضور داشتند تشکر کرده و با ذکر نام از حضور بزرگان مجلس قدردانی می کند. امروزه برخی از خانواده ها به جای مداحی یا در کنار آن، از گروه های نی و دف نوازی در مراسم ختم استفاده می کنند که سازی هایی عرفانی هستند و عموما همراه آنها اشعاری از حضرت مولانا خوانده میشود و فضایی خاص ایجاد می کنند که به سلیقه صاحبان عزا بستگی دارد.
در برگزاری مراسم ترحیم غالبا در قسمتی از مسجد شال ترمه پهن می کنند و روی آن را با گلدانی از گل های سفید، شمع های سفید و یا سیاه، قرآن، گلاب پاش و عکس زیبا و آراسته ای از متوفی می آرایند. در کنار این تزئینات سینی های خرما و حلوا برای پذیرایی از میهمانان آماده شده و رو یاین شال ترمه گذاشته می شود.
کسانی در مسجد مسئولیت پذیرایی در مراسم ترحیم را به عهده دارند که یا از بستگان متوفی و یا خدمه ی مسجد هستند. معمولا در این مراسم با توجه به سردی یا گرمی هوا، با چای یا قهوه و شربت و از مهمانان پذیرایی می شود البته چای نوشیدنی ثابت مراسم ترحیم به شمار می آید. گذاشتن میوه و شیرینی های خاصی نیز در این گونه مراسم مرسوم است. تازگی و انتخاب و چینش میوه و شیرینی و حلوا و خرما نیز در این مراسم از اولویت برخوردار است.
صاحبان عزا معمولا در جلوی مسجد و در کنار شال ترمه می نشینند تا مهمانان هنگام ورود راحت تر بتوانند به آنها تسلیت گویند.
اکثرا بعد از برگزاری مراسم ترحیم خانواده متوفی شامی به عنوان خیرات متوفی برای مهمانان در نظر می گیرند. بهتر است رستورانی که انخاب می شود به مسجدی که مراسم ترحیم در آن برگزار شده است نزدیک باشد تا زحمت رفت و آمد و ترافیک به گردن مهمانان نیوفتد. برای دعوت مهمانان به مراسم شام، اصولا از کارت دعوت مراسم ختم استفاده می کنند و بستگان متوفی کارت دعوت را شخصا برای مهمانان می برند.
موسیقی جز آداب و رسوم اصلی برگزاری مراسم ترحیم به شمار نمی آید هرچند در برخی از مناطق ایران زجه و مویه هایی آیینی برگذار می شود که همراه آوا هایی فضا ی سینه زنی ایجاد می کنند. امروزه موسیقی حزن آلود و آرامی در مراسم خارج از مسجد پخش می شود تا فضا متشنج نشده و سکوت و احترام بازماندگان حفظ شود.
تدارک وسایل پذیرایی از جمله ظروف یک بار مصرف برای میوه، دستمال کاغذی و لیوان یکبار مصرف و چای دیگر موارد پذیرایی به عهده ی بزگزارکنندگان مراسم تدفین می باشد.
آداب کلی برای برگزاری مراسم ترحیم
- بستگان نزدیک به متوفی ، جلوی در مسجد در دو طرف به صف می ایستند و هنگام ورود یا خروج حاضران از آنها تشکر و قدردانی می کنند.
- بستگان معمولاً در جلو یا بالای مجلس، به ترتیب درجه قرابتشان با متوفی یا اهمیت جایگاه اجتماعی و سنی شان درمراسم می نشینند .
- در طول مراسم، کسانی بین حاضران قرآن تقسیم می کنند که ثواب خواندن آن به روح مرحوم هدیه شود. برای این کار از قرآن های حزبی استفاده می شود و برای هر فردی که تمایل داشته باشد یک حزب در نظر گرفته می شود.
- پس از پایان مراسم ختم، گروهی از بستگان نزدیک، خانواده متوفی را تا خانه مشایعت می کنند و اگر کمک یا کاری برای انجام دادن باشد
- صاحبان عزا از مهمانان که برای «عرض تسلیت» و «سرسلامتی» می آیند استقبال می‌کنند، اما خودشان از آنان پذیرایی نمی‌کنند، بلکه کسی که گاه او را «میاندار» می گویند، به مهمانان گلاب و جزوه‌ای از قرآن تعارف می‌کند و چند تنِ دیگر نیز از مهمانان با خوراکی‌ها پذیرایی می‌کنند.
- گریه و زاری، خودزنی، کندن موی سر، دریدن جامه و سنگ بر سینه کوفتن، از جمله کار‌های برخی زنان در مراسم ترحیم است.
آنان در مجالسی که در منزل برگزار میشود معمولاً دیرتر از مردان مجلس را ترک می‌کنند. - هزینه ی زیاد و سرسام آور برای مراسم پک ترحیم هم باعث آزار و اذیت صاحبان عزا و هم راحت نبودن مهمانان میش ود.
- عموما فرد غزادار به دلیل آسیب روحی، خودش نمی تواند تمام مدیریت مراسم را به عهده بگیرد در این صورت بهتر است فردی امین و قابل اعتماد را که به برگزاری مراسم آشنایی دارد ، برای مدیریت و برگزاری مراسم ترحیم انتخاب کند.
آداب و رسوم شرکت در مراسم ترحیم
- سکوت و احترام به مراسم ترحیم
این مراسم اصولا با تلاوت قرآن آغاز می شود و چنان که می دانیم شایسته است که به هنگام قرائت قرآن سکوت کرده و تا جایی که ممکن است سخن نگوییم. همچنین به دلیل رعایت حال بازماندگان و تسلی دادن خاطر ایشان بهتر است که در این مراسم نهایت سکوت برقرار باشد و اگر هم شخصی گریه می کند نباید گریه اش توجه عزاداران الی را جلب کند.
موقع احوالپرسی با صاحبان عزا یا دیگر حاضرین در مراسم ، سعی کنید لبخند نزنید و همچنین با دیگران در مورد مسائل خنده دار حرف نزنید.
آوردن کودکان در مراسم سکوت و آرامش مجلس را به هم می زند.بهتر است تا آنجا که ممکن است از آوردن کودکان به این نوع مجالس خودداری کنید. ضمن این که با توجه به حال و هوای مجلس و نوحه و زاری که معمولا در این مراسم متداول است، جو مراسم ترحیم برای کودکان مناسب نبوده و ممکن است از نظر روحی آسیب ببینند.
- حضور به مدت معقول در مراسم
از نشستن‌های طولانی و غیبت پشت سر شخص فوت شده پرهیز کنید چراکه شنیدن این گونه سخنان ممکن است موجب آزار بازماندگان باشد به یاد داشته باشید که شما برای تسلی خاطر بازماندگان در مراسم ترحیم شرکت کرده اید. بنابر‌این سکوت و همدردی می‌تواند بهترین تسلی دل برای داغدیدگان باشد.
آشنایان و دوستان بهتر است در مراسم ترحیم به ابراز همدردی با صاحبان عزا بسنده کنند و اگر به دلایلی چون برگرداندن آرامش روحی ، تصمیم به حضور بیشتر در کنارآنان دارند،نباید به خانواده مصیبت دیده این اجازه را بدهند که برای پذیرایی از آنها دچار تکلف و دردسر شود.
در مراسمات بخصوص روز اول تا چهلم سعی شود طبق فزهنگ مردم ایران لباس مشکی استفاده شود. تا در میان مجلس نما و ظاهری متفاوت نداشته باشید. این نوع پوشش در این مراسم از جمله موارد همدردی با خانواده متوفی محسوب میشود. خرید پک پذیرایی در سبزینه پک شما را برای برگزاری مراسمی شیک و لاکچری، درعین حال با قیمتی مناسب یاری می کند
در پایان باید گفت که امید است هیچ وقت غم عزیز نبینید و در برگزاری مراسم ترحیم و احترام به عزیز ازدست داده خود موفق عمل کنید. اشتراک گذاری در شبکه اجتماعی
مراسم هفتم
برگزاری مراسم هفتم در تمامی کشورهای جهان مرسوم است، اما آن ریشه در فرهنگ و سنت های هر قوم و ملتی دارد .آداب و رسوم برگزاری مراسم هفتم در کشور ما آمیخته ای از زندگی اقوام باستانی ما (زرتشتی ها) و فرهنگ و اعتقادات اسلامی است. اعداد هفت در همه ی تمدن های باستانی عدد مقدس شمرده شده است و به فرهنگ اسلامی هم راه یافته است
دلیل گرفتن مراسم هفتم
هدف از برگزاری مجالس عزا در هفتمین روز درگذشت تجلیل از کسانی است که روزی در میان ما بوده و اکنون از جمع ما به سرای باقی شتافتند. این گونه مجالس از آن رو برگزار می شود، تا مردم با ابراز همدردی و به صاحبان عزا، بتوانند تسلای دل بازماندگان باشند که چنین سرنوشتی روزی برای آنان هم خواهد بود. اعتقاد خیلی از ما مسلمانان این است که تا روز هفتم روح در بدن میت است و باید از خاکسپاری تا مراسم هفتم در سوگ فراق مرحوم اعزاداری کرد و دعا و صلوات در فراق مرحوم فرستاده شود و از طرفی دیگر مهمان ها نگذارند که بازماندگان احساس تنهایی کنند
دلیل تقدس عدد هفت
به دلیل هفت آسمان و زمین، هفت سیاره ی منظومه ی شمسی ، هفت گناه کبیره، عجایب هفتگانه و عروج مردان خدا به آسمان هفتم است.در اسلام و قرآن هم هفت دور طواف دور خانه ی خدا، هفت شبانه روز بلای الهی به قوم عاد، آفرینش زمین و آسمان در هفت روز را داریم.در بیشتر استان‌های ایران مانند تهران و گیلان در شب هفتم فوت، مراسم هفته برای او برپا و سوگواری می‌کنند. در اصفهان روز هفتم را سوگواری می‌کنند.
هفت بار طواف کعبه، هفت خان رستم و اسفندیار، هفت سین نوروز، هفت شهر عشق و سلوک مولوی و عطار، هفت سال قحطی و هفت سال فراوانی، هفت طبقه زمین و آسمان، هفت کره و هفت دریا، عجایب هفت روز هفته، هفت رنگ اصلی، هفت‌سیاره، هفت بار سعی بین مروه و صفا، هفت قلم آرایش، هفت تکبیر و هفت تهلیل و هفت خط روزگار و… همه و همه ریشه در پیشینه و دیرینگی عدد هفت دارد. از زمان‌های بسیار دور و قدیم، عدد هفت از میان اعداد از تقدم خاصی برخوردار بوده و مورد عنایت اقوام مختلف جهان قرار گرفته و نماد و نشانه‌ای از یک نظم کامل و یک دوره کامل است و حتی گفته میشود که این عدد به کمال روح و ماده اشاره دارد و هر جا که لازم بوده، نشانه‌ای مقدس و قابل احترام از این عدد سحرآمیز استفاده می‌کردند،، تقسیم سال به ۱۲ ماه قمری و تقسیم هر ماه به چهار هفته و هر هفته به هفت روز که به شماره همان سیارات هفتگانه است یکی از آثار این تفکر در دانشمندان کلده است. بعد‌ها این نوع تقسیم‌بندی به ملل دیگر و از جمله ایرانیان نیز که پیش از آن ماه‌های خود را تنها به ۳۰ روز تقسیم می‌کردند، منتقل شد.
برگزاری مراسم هفتم
در مراسم هفتم یا بهتر است که از همه فامیل و اقوام دعوت رسمی شود شاید کسانی نتوانستند در مراسم خاکسپاری یا سوم حضور پیدا کنند و به همین خاطر بهتر است که در مراسم هفتم دعوت به عمل بیاورید. در مراسم هفتم یا چهلم بهتر است از دعوت کنید زیرا در مراسم خاکسپاری یا سوم از حضور مداح استفاده شده و برای اینکه مراسم چهلم یا هفتم یکنواخت نشود بهتر سیک اجرای مراسم را عوض کنید