آیا قانون مالیات بر مهریه تصویب شده

خیر، در حال حاضر (سال ۱۴۰۴)، قانون مستقلی تحت عنوان «مالیات بر مهریه» به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نیست. اما طرحی مهم و در دست بررسی با عنوان «طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه» در مجلس شورای اسلامی وجود دارد که بحث مالیات بر مهریه را شامل می شود و نگرانی های متعددی را در جامعه ایجاد کرده است.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زنان در عقد ازدواج، همواره موضوع بحث ها و چالش های حقوقی و اجتماعی فراوانی بوده است. در سالیان اخیر، زمزمه هایی پیرامون وضع مالیات بر مهریه، ابهامات و پرسش های متعددی را در میان زوجین، خانواده ها و فعالان حوزه حقوق خانواده برانگیخته است. این طرح که با هدف ساماندهی وضعیت مهریه و کاهش تبعات اجتماعی آن مطرح شده، وجوه مختلفی دارد که آگاهی از آن ها برای تمامی ذینفعان ضروری است. این مقاله با رویکردی تحلیلی و تخصصی، به بررسی آخرین وضعیت طرح مالیات بر مهریه، جزئیات پیشنهادی آن، دلایل مطرح شدن و همچنین مزایا و معایب احتمالی آن می پردازد تا دیدگاهی جامع و واقع بینانه از این موضوع مهم حقوقی-مالی ارائه دهد.

وضعیت کنونی: آیا قانون مالیات بر مهریه تصویب و اجرایی شده است؟

برای پاسخ به این پرسش کلیدی، لازم است بر وضعیت فعلی تأکید شود: در حال حاضر (سال ۱۴۰۴)، هیچ قانون مصوب و اجرایی تحت عنوان «مالیات بر مهریه» در کشور وجود ندارد. به بیان دقیق تر، مهریه در زمان ثبت عقد ازدواج، مشمول مالیات مستقیم یا هر نوع مالیات دیگری نیست. آنچه که به عنوان «قانون مالیات بر مهریه» در رسانه ها و افکار عمومی مطرح می شود، در واقع بخشی از «طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه» است که در مراحل قانون گذاری در مجلس شورای اسلامی قرار دارد و هنوز به تصویب نهایی نرسیده است.

مراحل قانونی یک طرح در مجلس شامل بررسی در کمیسیون های تخصصی، ارائه به صحن علنی، تصویب نمایندگان و در نهایت تأیید شورای نگهبان است. این طرح مشخصاً در کمیسیون های مربوطه مورد بحث و بررسی قرار گرفته، اما هنوز تمامی این مراحل را طی نکرده و تبدیل به قانون لازم الاجرا نشده است. بنابراین، هرگونه اظهارنظر مبنی بر تصویب یا اجرای این قانون در دفاتر ازدواج، مبتنی بر شایعات یا اطلاعات غیردقیق است. پیگیری اخبار موثق از مراجع رسمی مانند وبسایت مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان و سازمان امور مالیاتی کشور، تنها راه دسترسی به اطلاعات دقیق و به روز در این زمینه است. لازم به ذکر است که حتی در صورت تصویب نهایی، این قانون نیاز به ابلاغ رسمی و تدوین آیین نامه های اجرایی خواهد داشت تا به مرحله عمل برسد.

مهریه چیست و چرا بحث مالیات بر آن مطرح شد؟

پیش از ورود به جزئیات طرح مالیات بر مهریه، ضروری است ابتدا با مفهوم حقوقی و شرعی مهریه و سپس دلایل مطرح شدن چنین طرحی آشنا شویم.

تعریف حقوقی و شرعی مهریه

مهریه (صداق یا کابین) مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج یا پس از آن، به موجب عقد نکاح، متعهد می شود به همسرش بپردازد. این مال می تواند عین معین (مانند سکه، ملک، خودرو)، منفعت (مانند سکونت در ملک برای مدت معین)، یا دَین (مانند مبلغی وجه نقد) باشد. از نظر حقوقی، به مجرد وقوع عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هرگونه تصرفی در آن انجام دهد، حتی اگر هنوز مهریه را دریافت نکرده باشد. مهریه ممکن است «عندالمطالبه» باشد، به این معنا که زن هر زمان که بخواهد می تواند آن را مطالبه کند؛ یا «عندالاستطاعه» باشد، که در این صورت مطالبه آن مشروط به توانایی مالی زوج است. ارزش مهریه نیز از جنبه «مالیت» اهمیت دارد و باید به گونه ای باشد که از نظر شرع و عرف دارای ارزش مالی محسوب شود.

ریشه ها و دلایل مطرح شدن طرح مالیات بر مهریه

طرح مالیات بر مهریه، محصول یک سلسله چالش های اجتماعی، اقتصادی و حقوقی است که در دهه های اخیر در جامعه ایران بروز کرده است. دلایل اصلی که حامیان این طرح برای ضرورت آن مطرح می کنند، به شرح زیر است:

• تأثیر مهریه های سنگین بر آمار ازدواج و طلاق: تعیین مهریه های بسیار بالا، که گاه از توان مالی زوجین فراتر است، می تواند به عنوان یک عامل بازدارنده در مسیر ازدواج جوانان عمل کند. از سوی دیگر، در زمان طلاق، این مهریه های سنگین به جای اینکه ابزاری برای تأمین امنیت مالی زن باشند، به یک اهرم فشار و عامل اختلاف تبدیل شده و روند طلاق را طولانی تر و پیچیده تر می سازند، که خود می تواند عاملی برای افزایش آمار طلاق یا تشدید نزاع های خانوادگی باشد.
• افزایش پرونده های قضایی مهریه و مشکلات زندانیان مهریه: حجم بالای پرونده های مهریه در دادگاه ها، بار سنگینی بر دوش سیستم قضایی کشور تحمیل کرده است. همچنین، ناتوانی مردان در پرداخت مهریه های سنگین، منجر به زندانی شدن تعداد قابل توجهی از آنان شده که علاوه بر مشکلات فردی و خانوادگی، هزینه های اجتماعی و اقتصادی فراوانی را نیز در پی دارد. این طرح به دنبال کاهش این پرونده ها و حمایت از وضعیت مردان در این شرایط است.
• جلوگیری از مهریه های صوری و سوءاستفاده های احتمالی: در برخی موارد، مهریه های سنگین با هدف های غیرواقعی و صرفاً برای جلب توجه یا ایجاد پرستیژ اجتماعی تعیین می شوند، بدون آنکه قصد جدی برای پرداخت یا دریافت آن ها وجود داشته باشد. این امر می تواند زمینه ساز سوءاستفاده های مالی یا ایجاد پرونده های واهی شود. طرح مالیات بر مهریه می تواند تا حدی از این پدیده ها جلوگیری کند.
• الگوبرداری از برخی کشورهای اسلامی (در صورت وجود مورد مشابه): در برخی کشورهای اسلامی یا جوامع با قوانین مشابه، سازوکارهایی برای کنترل مهریه های نامتعارف یا اعمال نوعی تعهد مالی در زمان ثبت ازدواج وجود دارد که ممکن است الهام بخش این طرح در ایران باشد. هرچند این الگوبرداری نیازمند بومی سازی و تطابق با شرایط فرهنگی و حقوقی کشور است.
• تلاش برای حمایت از نهاد خانواده و ایجاد تعادل بیشتر در ازدواج: حامیان طرح معتقدند که مالیات بر مهریه می تواند به سمت تعیین مهریه های متعارف تر و متناسب با واقعیت های اقتصادی حرکت کند. این امر به نوبه خود، می تواند به استحکام بیشتر بنیان خانواده کمک کرده و ازدواج را از یک معامله مالی صرف، به سوی پیوندی عمیق تر و مبتنی بر تفاهم سوق دهد.

جزئیات طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه (بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده برای سال ۱۴۰۴)

با توجه به اینکه «طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه» هنوز در حال بررسی است، جزئیات دقیق آن ممکن است دچار تغییر شود. با این حال، بر اساس آخرین اطلاعات و پیش نویس های منتشر شده، ساختار کلی پیشنهادی برای مالیات بر مهریه به صورت پلکانی بوده و شامل آستانه های معافیت و نرخ های متفاوت مالیاتی است.

آستانه معافیت و میزان مالیات پلکانی

ساختار پیشنهادی برای مالیات بر مهریه، بر اساس تعداد سکه های بهار آزادی (یا معادل ریالی آن ها) تعریف شده و به صورت زیر دسته بندی می شود:

• مهریه های تا سقف ۱۴ سکه بهار آزادی (یا معادل ریالی مشخص شده در طرح): کاملاً معاف از مالیات هستند. این معافیت به منظور حمایت از ازدواج های ساده و مهریه های متعارف در نظر گرفته شده است.
• مهریه های ۱۵ تا ۱۰۰ سکه بهار آزادی: مشمول نرخی معادل ۱.۱٪ (یک و یک دهم درصد) از ارزش کل مهریه می شوند.
• مهریه های ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه بهار آزادی: مشمول نرخی معادل ۲٪ (دو درصد) از ارزش کل مهریه می شوند.
• مهریه های بالای ۲۰۰ سکه بهار آزادی: مشمول نرخی معادل ۱۵٪ (پانزده درصد) از ارزش کل مهریه می شوند.

این نرخ ها به صورت پلکانی و از ارزش کل مهریه محاسبه می شوند و هدف از آن، بازدارندگی از تعیین مهریه های بسیار سنگین است.

طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه، با هدف کنترل مهریه های نامتعارف، برای مهریه های بیش از ۱۴ سکه، نرخ های مالیاتی پلکانی از ۱.۱٪ تا ۱۵٪ را در نظر گرفته است.

در جدول زیر، جزئیات پیشنهادی این مالیات به طور خلاصه نمایش داده شده است:

ردیف	مقدار مهریه	میزان مالیات پیشنهادی (درصد)
۱	تا ۱۴ سکه بهار آزادی	معاف از مالیات
۲	۱۵ تا ۱۰۰ سکه بهار آزادی	۱.۱% از ارزش کل مهریه
۳	۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه بهار آزادی	۲% از ارزش کل مهریه
۴	بالای ۲۰۰ سکه بهار آزادی	۱۵% از ارزش کل مهریه

نحوه محاسبه مالیات مهریه با مثال های کاربردی و متنوع

برای درک بهتر نحوه محاسبه مالیات مهریه در صورت تصویب این طرح، چند مثال کاربردی ارائه می شود. فرض بر این است که قیمت هر سکه بهار آزادی در زمان عقد، ۴۵ میلیون تومان باشد.

مثال ۱ (مهریه ۷۰ سکه):
در این حالت، مهریه در بازه ۱۵ تا ۱۰۰ سکه قرار می گیرد و نرخ مالیاتی ۱.۱٪ اعمال می شود.

• ارزش کل مهریه: ۷۰ سکه × ۴۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۳,۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• میزان مالیات: ۱.۱٪ × ۳,۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۳۴,۶۵۰,۰۰۰ تومان

مثال ۲ (مهریه ۱۵۰ سکه):
این مهریه در بازه ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه قرار دارد و نرخ مالیاتی ۲٪ به آن تعلق می گیرد.

• ارزش کل مهریه: ۱۵۰ سکه × ۴۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۶,۷۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• میزان مالیات: ۲٪ × ۶,۷۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۱۳۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان

مثال ۳ (مهریه ۳۰۰ سکه):
این مهریه در بازه بالای ۲۰۰ سکه قرار دارد و نرخ مالیاتی ۱۵٪ برای آن اعمال می شود.

• ارزش کل مهریه: ۳۰۰ سکه × ۴۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۱۳,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• میزان مالیات: ۱۵٪ × ۱۳,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۲,۰۲۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان

مثال ۴ (مهریه نقدی ۵ میلیارد تومان):
اگر مهریه به صورت نقدی تعیین شده باشد، ابتدا معادل دلاری یا سکه آن (بر اساس یک مرجع مشخص در آیین نامه) محاسبه می شود. اما برای سهولت، اگر فرض کنیم هر ۵ میلیارد تومان معادل ۱۰۰ سکه (۴۵ میلیون تومان هر سکه) باشد: (۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تقسیم بر ۴۵,۰۰۰,۰۰۰ تقریباً برابر با ۱۱۱ سکه). بنابراین، این مهریه در بازه ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه قرار می گیرد و نرخ ۲٪ اعمال می شود.

• ارزش مهریه: ۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• میزان مالیات: ۲٪ × ۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

مثال ۵ (مهریه یک دستگاه آپارتمان با ارزش کارشناسی ۳ میلیارد تومان):
در این حالت نیز ارزش ملکی مهریه ملاک قرار می گیرد. با فرض ارزش ۳ میلیارد تومان برای ملک، و با معادل سازی آن به سکه (۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تقسیم بر ۴۵,۰۰۰,۰۰۰ تقریباً برابر با ۶۶ سکه)، این مهریه در بازه ۱۵ تا ۱۰۰ سکه قرار می گیرد و نرخ مالیاتی ۱.۱٪ اعمال می شود.

• ارزش مهریه: ۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• میزان مالیات: ۱.۱٪ × ۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان = ۳۳,۰۰۰,۰۰۰ تومان

لازم به ذکر است که نحوه ارزیابی اموالی مانند ملک، خودرو یا طلا برای محاسبه مالیات، نیازمند تدوین آیین نامه های اجرایی است که معمولاً بر اساس قیمت کارشناسی رسمی یا ارزش معاملاتی روز انجام خواهد شد.

انواع مهریه و مالیات احتمالی بر هر یک

مهریه می تواند به اشکال مختلفی تعیین شود که هر یک دارای قواعد و جزئیات خاص خود در زمینه مالیات احتمالی هستند.

مهریه سکه

رایج ترین نوع مهریه در ایران، تعیین تعداد مشخصی سکه بهار آزادی است. همانطور که پیش تر ذکر شد، طرح مالیات بر مهریه، نرخ های پلکانی خود را مستقیماً بر اساس تعداد سکه ها تعریف کرده است. بنابراین، در صورت تصویب قانون، مهریه های سکه محور، با توجه به تعداد و ارزش روز هر سکه، مشمول مالیات خواهند شد. مهم است که ارزش روز سکه در زمان عقد ملاک محاسبه مالیات قرار گیرد، نه زمان مطالبه آن.

مهریه نقدی

مهریه نقدی یا وجه رایج، به معنای تعیین مبلغ مشخصی پول به عنوان مهریه است. در این حالت، برای محاسبه مالیات مهریه، ارزش نقدی تعیین شده مستقیماً در نرخ های پلکانی ضرب خواهد شد. با این حال، با توجه به نوسانات ارزش پول، ممکن است در آیین نامه های اجرایی، این مبالغ نقدی به یک معیار ثابت (مانند سکه یا ارز خارجی) معادل سازی شوند تا از بی عدالتی در محاسبه مالیات جلوگیری شود.

مهریه ملک، خودرو یا سایر اموال غیرمنقول

تعیین مهریه به صورت ملک، خودرو، زمین یا سایر اموال غیرمنقول نیز رایج است. در این موارد، نکته حائز اهمیت این است که مالیات بر مهریه با مالیات نقل و انتقال دارایی تفاوت دارد. مالیات نقل و انتقال، هنگام انتقال مالکیت یک دارایی (مانند ملک یا خودرو) از فروشنده به خریدار، بر اساس قیمت معاملاتی رسمی دریافت می شود و مربوط به خود معامله است. اما مالیات بر مهریه، در صورت تصویب، یک مالیات جدید بر تعهد مهریه در زمان عقد خواهد بود. برای محاسبه مالیات بر چنین مهریه هایی، ارزش ملک یا خودرو باید توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی شده و بر اساس آن، نرخ های پلکانی مالیاتی اعمال شود. این ارزیابی مبنای تعیین ارزش مهریه و سپس محاسبه مالیات آن خواهد بود.

مهریه طلا، ارز و سایر دارایی های منقول با ارزش

علاوه بر سکه، طلا (غیر از سکه)، ارزهای خارجی، سهام، اوراق بهادار یا سایر دارایی های منقول با ارزش نیز می توانند به عنوان مهریه تعیین شوند. در این موارد نیز، نحوه تعیین ارزش این دارایی ها برای مقاصد مالیاتی اهمیت دارد. معمولاً ارزش روز بازار این اقلام، با تأیید مراجع ذی صلاح (مانند کارشناس یا نرخ های رسمی اعلامی)، مبنای محاسبه قرار گرفته و سپس نرخ های مالیاتی پلکانی بر آن اعمال می شود. هدف این است که از هر نوع دارایی با ارزش که به عنوان مهریه تعیین می شود، به تناسب ارزش و با رعایت پلکان های مالیاتی، مالیات دریافت گردد.

چه کسی مسئول پرداخت مالیات مهریه است؟

یکی از مهمترین ابهامات و پرسش ها پیرامون طرح مالیات بر مهریه، تعیین مسئول پرداخت این مالیات است. بر اساس متن طرح پیشنهادی، مالیات مهریه هنگام ثبت رسمی عقد در دفترخانه محاسبه شده و مسئولیت پرداخت آن به عهده هر دو طرف عقد (زوج و زوجه) خواهد بود. این رویکرد متفاوت از تصور رایج است که مهریه صرفاً تعهد مرد است. فلسفه پشت این تصمیم، مشارکت هر دو طرف در فرآیند تعیین مهریه و ایجاد مسئولیت مشترک در قبال تعهدات مالی ناشی از آن است.

اگرچه طرح، مسئولیت پرداخت را به عهده طرفین می داند، اما در عمل و با توجه به ماهیت مهریه که تعهد مالی زوج است، احتمالاً بار اصلی پرداخت به نحوی بر عهده مرد قرار خواهد گرفت. جزئیات دقیق تر در خصوص سهم هر یک از زوجین و نحوه تقسیم آن، در آیین نامه های اجرایی این قانون مشخص خواهد شد. اما به طور کلی، ایده این است که هر دو طرف از ابتدای زندگی مشترک، نسبت به تعهدات مالی مرتبط با مهریه آگاه باشند و هزینه های آن را بپذیرند.

زمان دقیق پرداخت این مالیات، طبق طرح پیشنهادی، هنگام ثبت عقد رسمی در دفترخانه است. به این معنا که دفاتر ازدواج، قبل از ثبت نهایی عقد و صدور سند ازدواج، موظف به محاسبه و دریافت این مالیات خواهند بود. این اقدام به منظور اطمینان از وصول مالیات و جلوگیری از فرار مالیاتی در آینده است.

عواقب عدم پرداخت نیز از نکات مهمی است که در طرح دیده شده. در صورت عدم پرداخت مالیات مهریه در زمان ثبت عقد، زوجین قادر به دریافت سند ازدواج یا رونوشت آن نخواهند بود. این امر به نوبه خود می تواند تبعات قانونی جدی برای زوجین در پی داشته باشد. به عنوان مثال، عدم وجود سند رسمی ازدواج می تواند مانع از طرح دعاوی حقوقی مربوط به خانواده مانند مطالبه مهریه، نفقه، طلاق و سایر حقوق و تکالیف زناشویی در دادگاه خانواده شود. این مکانیزم فشار، به نوعی ضمانت اجرایی برای دریافت مالیات و کنترل مهریه های سنگین خواهد بود.

مزایا و معایب طرح مالیات بر مهریه

طرح مالیات بر مهریه، مانند هر طرح قانونی دیگری، دارای ابعاد مختلفی است که می تواند مزایا و معایبی را به همراه داشته باشد. تحلیل متعادل این جوانب برای درک جامع موضوع ضروری است.

مزایای احتمالی (از دیدگاه حامیان طرح)

حامیان طرح مالیات بر مهریه، دلایل مختلفی را برای توجیه و دفاع از آن مطرح می کنند:

• کنترل مهریه های نامتعارف و افزایش شانس ازدواج: اصلی ترین هدف این طرح، مهار روند رو به رشد مهریه های بسیار سنگین است. با وضع مالیات بر مهریه های بالا، امید می رود که زوجین و خانواده ها به تعیین مهریه های متعارف تر و متناسب با واقعیت های اقتصادی تمایل پیدا کنند. این امر می تواند به کاهش موانع مالی برای ازدواج جوانان و تسهیل تشکیل خانواده کمک کند.
• کاهش آمار طلاق و استحکام نهاد خانواده: در بسیاری از موارد، مهریه های سنگین به جای عامل تحکیم خانواده، به ابزاری برای فشار و تهدید در اختلافات زناشویی تبدیل می شوند. با کاهش مهریه های نامتعارف، ممکن است یکی از دلایل اصلی نزاع های طولانی مدت در دادگاه ها و در نهایت طلاق های پرهزینه کاهش یابد و به استحکام بیشتر نهاد خانواده منجر شود.
• کاهش بار قضایی و اداری سیستم دادگستری: بخش قابل توجهی از پرونده های مطروحه در دادگاه های خانواده، مربوط به مطالبه مهریه است. با کاهش تعداد مهریه های سنگین و تسهیل فرآیندهای مربوط به آن، انتظار می رود که بار سنگین پرونده های قضایی کاهش یابد و منابع دادگستری صرف رسیدگی به سایر دعاوی مهم تر شود.
• جلوگیری از سوءاستفاده های مالی از مهریه: گاهی اوقات، مهریه های سنگین به منظور فرار از بدهی ها، انتقال اموال یا حتی به عنوان ابزاری برای کلاهبرداری های مالی مورد سوءاستفاده قرار می گیرند. وضع مالیات می تواند این انگیزه های سوء را تا حد زیادی از بین ببرد و شفافیت مالی بیشتری را در فرآیند عقد ازدواج ایجاد کند.

انتقادات و معایب احتمالی (از دیدگاه مخالفان و منتقدان)

در مقابل، منتقدان نیز دلایل محکمی برای مخالفت با این طرح ارائه می دهند:

• تحمیل هزینه جدید به خانواده ها در ابتدای زندگی مشترک: آغاز زندگی مشترک خود به خود با هزینه های بالایی همراه است. اضافه شدن یک بار مالیاتی دیگر، حتی اگر جزئی باشد، می تواند فشار مالی بیشتری را بر زوج های جوان و خانواده های آن ها در مهمترین مرحله زندگی تحمیل کند و از این رو به جای تسهیل ازدواج، آن را دشوارتر سازد.
• امکان ترویج مهریه های پنهانی یا شفاهی: در واکنش به مالیات بر مهریه رسمی، ممکن است زوجین به سمت توافقات غیررسمی یا شفاهی برای تعیین مهریه های سنگین سوق پیدا کنند. این امر نه تنها مشکل را حل نمی کند، بلکه می تواند به دلیل نبود سند رسمی، حقوق زنان را در آینده با چالش های جدی تری مواجه سازد.
• کاهش اهرم حمایتی برای زنان در شرایط طلاق: در نظام حقوقی ایران، که حق طلاق عمدتاً در اختیار مرد است، مهریه به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای حمایتی و اهرم فشار برای زنان در مذاکرات طلاق و تأمین حقوق مالی آن ها تلقی می شود. کاهش یا محدودیت مهریه، می تواند این اهرم را تضعیف کرده و زنان را در برابر فشارهای احتمالی آسیب پذیرتر سازد.
• افزایش پیچیدگی های اداری در دفاتر ثبت ازدواج: دفاتر ثبت ازدواج با اضافه شدن وظیفه محاسبه، وصول و گزارش دهی مالیات مهریه، با پیچیدگی های اداری و اجرایی جدیدی روبرو خواهند شد. این امر می تواند منجر به کندی فرآیند ثبت ازدواج و افزایش نارضایتی شود.
• موازی کاری با قوانین موجود (مانند محدودیت ۱۴ سکه در اجرا): در حال حاضر نیز قوانینی برای محدود کردن اجرای مهریه های سنگین (مانند محدودیت ۱۴ سکه برای صدور حکم جلب) وجود دارد. منتقدان معتقدند که طرح جدید مالیات بر مهریه ممکن است نوعی موازی کاری با این قوانین باشد و به جای حل مشکل، به پیچیدگی های موجود اضافه کند.

تفاوت مالیات بر مهریه با سایر مالیات های مرتبط

برای جلوگیری از سردرگمی، ضروری است تفاوت بین طرح مالیات بر مهریه با سایر انواع مالیات که ممکن است به طور غیرمستقیم با مهریه یا دارایی های مرتبط با آن سروکار داشته باشند، به وضوح تشریح شود.

در حال حاضر، خود مهریه (در زمان تعیین و ثبت عقد) هیچ گونه مالیاتی ندارد. مالیات بر مهریه یک طرح پیشنهادی است و هنوز اجرایی نشده است. اما، برخی از دارایی ها که می توانند به عنوان مهریه تعیین شوند یا پس از دریافت مهریه توسط زن مورد معامله قرار گیرند، ممکن است مشمول قوانین مالیاتی موجود باشند:

• مالیات بر عایدی سرمایه (در صورت تصویب): در صورت خرید و فروش سکه، طلا، ارز، ملک یا خودرو، ممکن است بر سود حاصل از این معاملات (عایدی سرمایه) در آینده مالیاتی وضع شود. این مالیات بر «درآمد حاصل از معامله» است، نه بر «اصل مال مهریه». به عنوان مثال، اگر زنی مهریه خود را (که سکه است) دریافت کرده و سپس اقدام به فروش آن با سود کند، ممکن است مشمول این نوع مالیات شود.
• مالیات نقل و انتقال دارایی: اگر مهریه به صورت ملک یا خودرو تعیین شود و فرآیند انتقال مالکیت آن از مرد به زن در دفاتر رسمی انجام گیرد، «مالیات نقل و انتقال» بر اساس ارزش معاملاتی دارایی (که معمولاً مبلغی ثابت و کم اهمیت تر از قیمت واقعی است) از فروشنده (زوج) دریافت می شود. این مالیات بر فرآیند انتقال است، نه بر نفس مهریه.
• مالیات بر ارث: در صورتی که زن فوت کند و مهریه وی هنوز پرداخت نشده باشد، این مهریه جزو ماترک او محسوب شده و وراث وی پس از دریافت، ممکن است مشمول مالیات بر ارث شوند.

بنابراین، مهم است که درک شود طرح مالیات بر مهریه، یک مالیات جدید و مجزا بر «تعهد مهریه» در زمان عقد است و با مالیات هایی که بر عایدی، نقل و انتقال یا ارث دارایی ها (از جمله دارایی های مهریه) وضع می شوند، متفاوت است. شفاف سازی این تمایز برای جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم یا سردرگمی حیاتی است.

آیا قانون مالیات بر مهریه به عقدهای قبلی هم تعلق می گیرد؟

یکی از دغدغه های اصلی زوجینی که پیش از تصویب احتمالی این قانون ازدواج کرده اند، این است که آیا مالیات بر مهریه شامل عقدهای قبلی نیز خواهد شد؟ در اصول حقوقی و به ویژه در قوانین مالیاتی، قاعده «عطف به ماسبق نشدن قوانین» یک اصل پذیرفته شده است. به این معنا که قوانین جدید، اثر خود را بر وقایع و روابط حقوقی که پیش از تاریخ لازم الاجرا شدن آن ها اتفاق افتاده اند، اعمال نمی کنند، مگر اینکه در متن خود قانون به صراحت خلاف آن ذکر شده باشد و این استثنا نیز باید با رعایت موازین شرعی و قانون اساسی باشد. با توجه به این اصل، در صورتی که قانون مالیات بر مهریه به تصویب نهایی برسد، به احتمال بسیار زیاد شامل عقدهایی که در گذشته و پیش از تاریخ اجرای قانون منعقد شده اند، نخواهد شد. مالیات بر مهریه (در صورت تصویب) بر تعهدی که در زمان ثبت عقد جدید ایجاد می شود، وضع می گردد. بنابراین، زوجینی که مهریه خود را پیش از تاریخ اجرای احتمالی این قانون تعیین و ثبت کرده اند، مشمول این مالیات نخواهند بود.

مالیات بر مهریه و ازدواج موقت

مسئله مهریه در ازدواج موقت (صیغه) نیز مطرح است و سوال پیش می آید که آیا طرح مالیات بر مهریه شامل این نوع ازدواج هم می شود؟ در ازدواج موقت، مهریه یکی از ارکان اصلی عقد است و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد می شود. با این حال، با توجه به ماهیت موقت این نوع ازدواج و تفاوت های ماهوی آن با ازدواج دائم (مانند عدم وجود برخی از حقوق و تکالیف زناشویی)، معمولاً در قوانین مالیاتی و حقوقی، احکام متفاوتی برای آن در نظر گرفته می شود. پیش نویس طرح مالیات بر مهریه بیشتر بر ازدواج دائم تمرکز دارد. با این وجود، تا زمانی که متن نهایی قانون تصویب و آیین نامه های اجرایی آن تدوین نشود، نمی توان با قطعیت در مورد شمول یا عدم شمول این قانون بر مهریه های ازدواج موقت اظهارنظر کرد. اما با توجه به رویه قانون گذاری و هدف طرح که عمدتاً ساماندهی مهریه های سنگین در ازدواج دائم است، احتمال شمول این قانون بر ازدواج موقت کمتر به نظر می رسد، مگر اینکه در قانون به صراحت به آن اشاره شود.

توصیه های حقوقی و مالی برای زوجین و خانواده ها

با توجه به ابهامات موجود پیرامون طرح مالیات بر مهریه و تغییرات احتمالی آتی، لازم است زوجین و خانواده ها با آگاهی و احتیاط بیشتری اقدام به تعیین مهریه نمایند. در اینجا چند توصیه کلیدی ارائه می شود:

• اهمیت تعیین مهریه متعارف و متناسب با توان مالی: صرف نظر از بحث مالیات، تعیین مهریه ای که متناسب با توان مالی زوج باشد، به استحکام زندگی مشترک و کاهش اختلافات آتی کمک شایانی می کند. مهریه نباید ابزاری برای فخر فروشی یا فشار باشد، بلکه باید به عنوان یک پشتوانه مالی معقول برای زن در نظر گرفته شود.
• ضرورت مشورت با وکیل متخصص خانواده و مشاور مالیاتی قبل از عقد: قبل از تعیین مهریه، به ویژه در موارد مهریه های با ارزش بالا، توصیه اکید می شود که زوجین با یک وکیل متخصص در امور خانواده و همچنین یک مشاور مالیاتی مشورت کنند. این متخصصان می توانند ابعاد حقوقی و مالی مهریه را به طور کامل تشریح کرده و راهنمایی های لازم را برای تصمیم گیری آگاهانه ارائه دهند.
• پیگیری اخبار موثق از مراجع رسمی و عدم اتکا به شایعات: با توجه به حساسیت موضوع مالیات بر مهریه، اخبار و شایعات متعددی در این زمینه منتشر می شود. برای تصمیم گیری صحیح، لازم است تنها به اطلاعاتی که از سوی مراجع رسمی (مانند مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، سازمان امور مالیاتی و رسانه های معتبر) منتشر می شود، اعتماد کرد و از اتکا به منابع نامعتبر خودداری نمود.
• آگاهی از حقوق و تکالیف قانونی: هر یک از زوجین باید از حقوق و تکالیف قانونی خود در قبال مهریه آگاه باشند. این آگاهی شامل زمان مطالبه مهریه، نحوه وصول آن، محدودیت های قانونی و همچنین تکالیف مالیاتی احتمالی (در صورت تصویب قانون جدید) است.

جمع بندی نهایی

در نهایت، لازم است مجدداً بر این نکته تأکید شود که قانون مالیات بر مهریه در حال حاضر (سال ۱۴۰۴) به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نیست. آنچه در اذهان عمومی و رسانه ها مطرح است، بخشی از «طرح اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه» است که مراحل قانون گذاری خود را طی می کند. این طرح با هدف ساماندهی مهریه های نامتعارف و کاهش تبعات اجتماعی و قضایی ناشی از آن، سازوکاری پلکانی برای مالیات بر مهریه های بیش از ۱۴ سکه پیشنهاد داده است.

با این حال، تصویب نهایی این طرح و زمان احتمالی اجرای آن، همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد و نیاز به طی مراحل قانونی و تدوین آیین نامه های اجرایی دارد. اهمیت آگاهی از طرح های در دست بررسی و آمادگی برای تغییرات احتمالی، برای تمامی زوجین و خانواده ها حیاتی است. پیام اصلی این مقاله آن است که در حال حاضر، مهریه مالیات ندارد، اما هوشیاری و مشورت با متخصصین حقوقی و مالی برای تعیین مهریه ای متعارف و متناسب با شرایط، همواره توصیه می شود تا بنیان خانواده ها بر مبنای تفاهم و واقع بینی استوار بماند.