ایا خانمی که فوت کرده مهریه تعلق میگیرد

بله، مهریه زن با فوت او از بین نمی رود و به عنوان یکی از حقوق مالی وی، جزء ماترک محسوب شده و به وراث قانونی او تعلق می گیرد. این حق، بر اساس ماده ۹۴۰ قانون مدنی، پس از فوت زن نیز قابل مطالبه است و وراث می توانند آن را از شوهر یا از اموال باقی مانده از او دریافت کنند. این موضوع شامل مهریه در عقد دائم و حتی در عقد موقت (صیغه) نیز می شود، مشروط بر آنکه مهریه تعیین شده و پرداخت نشده باشد. بنابراین، پاسخ قاطعانه این است که وراث متوفی حق مطالبه مهریه وی را دارند و این دین بر عهده زوج باقی خواهد ماند.

مرگ همسر، علاوه بر بار عاطفی و اندوه فراوان، همواره با چالش های حقوقی و مالی متعددی برای بازماندگان همراه است. یکی از مهم ترین این مسائل، تعیین وضعیت مهریه زن پس از فوت است که اغلب ابهامات و پرسش های فراوانی را در اذهان عمومی و حتی در میان برخی متخصصین حقوقی ایجاد می کند. در جامعه ما، این تصور رایج است که با فوت زن، تمامی حقوق مالی او از جمله مهریه ساقط می شود، اما این باور از نظر قانونی صحیح نیست و می تواند به تضییع حقوق وراث منجر شود. مهریه، به محض وقوع عقد، به مالکیت زن درمی آید و یک دین بر ذمه مرد محسوب می شود. از این رو، فوت زن هرگز نمی تواند این حق قانونی را از بین ببرد.

در این مقاله جامع و تخصصی، با استناد به قوانین و رویه قضایی، به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف تعلق و مطالبه مهریه زن فوت شده خواهیم پرداخت. هدف ما، ارائه یک راهنمای دقیق و روشن برای تمامی ذی نفعان، اعم از وراث متوفی، زوجین، وکلا و دانشجویان حقوق، تا بتوانند با آگاهی کامل نسبت به حقوق و تکالیف خود اقدام نمایند. به طور خاص، به موضوعاتی نظیر شناسایی وراث قانونی، نحوه تقسیم مهریه بر اساس طبقات ارث، چگونگی محاسبه مهریه به نرخ روز یا به عین، مراحل حقوقی مطالبه، و نکات ویژه ای در موارد خاص خواهیم پرداخت.

اصل کلی: آیا مهریه زن فوت شده قابل مطالبه است؟

مطابق با اصول حقوقی و نص صریح قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مهریه حق مالی زن است که با جاری شدن صیغه عقد نکاح، بلافاصله به مالکیت او در می آید و مرد مدیون پرداخت آن به زن می شود. این مالکیت، مستقل از حیات زن است و فوت او به هیچ وجه باعث ساقط شدن این حق نمی گردد. بنابراین، پاسخ به این پرسش که «ایا خانمی که فوت کرده مهریه تعلق میگیرد» قاطعانه مثبت است. مهریه زن فوت شده، به عنوان بخشی از ماترک (دارایی های باقی مانده از متوفی)، به وراث قانونی او منتقل می شود و آنها حق مطالبه آن را خواهند داشت.

مبنای قانونی این امر، ماده ۹۴۰ قانون مدنی است که تصریح دارد: زوجین با عقد دائم از یکدیگر ارث می برند. اگرچه این ماده به طور مستقیم به مهریه اشاره ندارد، اما چون مهریه یکی از حقوق مالی زوجین در زمان حیات است و جزء ماترک محسوب می شود، مشمول احکام ارث خواهد بود. علاوه بر این، مهریه به عنوان یک دین ممتاز شناخته می شود. این بدان معناست که در صورت فوت مرد و وجود دیون متعدد بر عهده او، مهریه همسرش (یا وراث همسر فوت شده) نسبت به سایر دیون، در اولویت پرداخت قرار دارد. به عبارت دیگر، پیش از تقسیم اموال متوفی میان وراث و پرداخت سایر بدهی ها، باید مهریه به صورت کامل تسویه گردد.

این اصل نه تنها در مورد عقد دائم صدق می کند، بلکه در عقد موقت (صیغه) نیز، در صورتی که مهریه به درستی تعیین شده باشد، پس از فوت زن، وراث او حق مطالبه آن را خواهند داشت. تنها تفاوت عمده در عقد موقت آن است که زوجین از یکدیگر ارث نمی برند، مگر اینکه در ضمن عقد شرط توارث شده باشد؛ اما حق مهریه به قوت خود باقی است و به وراث زن می رسد.

وراث مهریه زن فوت شده چه کسانی هستند؟ (تقسیم مهریه بر اساس طبقات ارث)

پس از تأیید این که مهریه زن فوت شده قابل مطالبه است، گام بعدی شناسایی وراث قانونی او و تعیین سهم هر یک از آنهاست. تقسیم مهریه مانند سایر اموال متوفی، بر اساس طبقات و درجات ارث در قانون مدنی انجام می شود. این تقسیم، با توجه به وجود یا عدم وجود فرزندان متوفی و همچنین وضعیت دخول (برقراری رابطه زناشویی) ممکن است متفاوت باشد.

تأثیر دخون و عدم دخون بر تعلق مهریه

یکی از نکات حقوقی مهم و گاهی محل ابهام در موضوع مهریه، به ویژه پس از فوت زن، تأثیر وقوع یا عدم وقوع رابطه زناشویی (دخون) است. این مسئله بر میزان مهریه قابل تعلق تأثیر مستقیم دارد:

• اگر رابطه زناشویی (دخون) بین زوجین صورت نگرفته باشد و زن فوت کند، تنها نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه به وراث او تعلق می گیرد.
• اما اگر رابطه زناشویی (دخون) بین زوجین صورت گرفته باشد ، زن مالک تمام مهریه است و در صورت فوت او، وراثش می توانند تمام مهریه را مطالبه کنند.

این تمایز، مبنای قانونی دارد و در هر سناریوی تقسیم ارث مهریه، باید مورد توجه قرار گیرد.

سناریوی اول: مهریه زن فوت شده دارای فرزند (طبقه اول وراث)

در صورتی که زن فوت شده دارای فرزند باشد، وراث طبقه اول او شامل شوهر، پدر و مادر، و فرزندان هستند. سهم هر یک از این وراث به شرح زیر است:

• سهم شوهر: یک چهارم (۱/۴) از کل مهریه.
• سهم پدر: یک ششم (۱/۶) از کل مهریه.
• سهم مادر: یک ششم (۱/۶) از کل مهریه.
• سهم فرزندان: باقیمانده مهریه پس از کسر سهم شوهر، پدر و مادر، بین فرزندان تقسیم می شود. این تقسیم بر اساس قاعده ذکر مثل حظ انثیین است؛ یعنی سهم پسر دو برابر سهم دختر خواهد بود.

مثال عددی: فرض کنید مهریه زنی ۱۰۰ میلیون تومان بوده و او دارای شوهر، پدر، مادر و یک پسر و یک دختر است. رابطه زناشویی نیز بین زوجین صورت گرفته است.

• سهم شوهر: ۱/۴ × ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۲۵,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• سهم پدر: ۱/۶ × ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۱۶,۶۶۶,۶۶۷ تومان
• سهم مادر: ۱/۶ × ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۱۶,۶۶۶,۶۶۷ تومان

مجموع سهم شوهر، پدر و مادر: ۲۵,۰۰۰,۰۰۰ + ۱۶,۶۶۶,۶۶۷ + ۱۶,۶۶۶,۶۶۷ = ۵۸,۳۳۳,۳۳۴ تومان.
باقیمانده برای فرزندان: ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ – ۵۸,۳۳۳,۳۳۴ = ۴۱,۶۶۶,۶۶۶ تومان.

اگر باقیمانده (۴۱,۶۶۶,۶۶۶ تومان) بین یک پسر و یک دختر تقسیم شود، با فرض اینکه سهم پسر دو برابر دختر است، سهم دختر X و سهم پسر 2X خواهد بود.
X + 2X = ۴۱,۶۶۶,۶۶۶ → 3X = ۴۱,۶۶۶,۶۶۶ → X ≈ ۱۳,۸۸۸,۸۸۹ تومان (سهم دختر)
2X ≈ ۲۷,۷۷۷,۷۷۷ تومان (سهم پسر)

سناریوی دوم: مهریه زن فوت شده بدون فرزند (طبقه اول وراث)

در صورتی که زن فوت شده فرزندی نداشته باشد، وراث طبقه اول او شامل شوهر، پدر و مادر هستند. سهم هر یک از این وراث به شرح زیر خواهد بود:

• سهم شوهر: یک دوم (۱/۲) از کل مهریه.
• سهم مادر: یک سوم (۱/۳) از باقیمانده پس از کسر سهم شوهر.
• سهم پدر: دو سوم (۲/۳) از باقیمانده پس از کسر سهم شوهر. (باقیمانده به نسبت ۱ به ۲ بین مادر و پدر تقسیم می شود، یعنی یک سوم برای مادر و دو سوم برای پدر).

مثال عددی: فرض کنید مهریه زنی ۱۰۰ میلیون تومان بوده و او دارای شوهر، پدر و مادر است اما فرزندی ندارد. رابطه زناشویی نیز بین زوجین صورت گرفته است.

• سهم شوهر: ۱/۲ × ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

باقیمانده برای پدر و مادر: ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ – ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان.

این باقیمانده (۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان) به نسبت ۱ (مادر) به ۲ (پدر) تقسیم می شود.
مجموع نسبت ها: ۱ + ۲ = ۳
سهم مادر: (۱/۳) × ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ ≈ ۱۶,۶۶۶,۶۶۷ تومان
سهم پدر: (۲/۳) × ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ ≈ ۳۳,۳۳۳,۳۳۳ تومان

سناریوی سوم: در صورت فوت پدر و مادر و عدم وجود فرزند

اگر زن فوت شده نه فرزند و نه پدر و مادری در قید حیات داشته باشد، وراث او از طبقات بعدی ارث خواهند برد. در این شرایط، ابتدا سهم شوهر (که یک دوم کل مهریه است) کسر می شود. سپس باقیمانده مهریه به وراث طبقه دوم (اجداد، خواهران و برادران) و در صورت عدم وجود آنها به وراث طبقه سوم (عمو، عمه، دایی و خاله) تعلق می گیرد. در پاسخ به سوال رایج در مورد سهم برادر از مهریه، باید گفت که برادران و خواهران تنها در صورتی از مهریه ارث می برند که هیچ وارثی از طبقه اول (فرزندان، پدر و مادر) در قید حیات نباشد.

در این طبقه نیز تقسیم بر اساس قواعد ارث، شامل سهم خواهر و برادر و همچنین اجداد (پدری و مادری) صورت می گیرد که خود دارای پیچیدگی های خاصی است و نیاز به مشاوره حقوقی دقیق دارد.

نحوه محاسبه مهریه زن فوت شده: نرخ روز یا عین مهریه؟ (رفع ابهام کلیدی)

یکی از مهم ترین و پرتکرارترین ابهامات در خصوص مهریه زن فوت شده، نحوه محاسبه آن است که آیا به نرخ روز محاسبه می شود یا صرفاً همان مقدار مندرج در عقدنامه قابل مطالبه است. این موضوع به نوع مهریه (نقدی یا غیرنقدی) بستگی دارد و قانون در این زمینه صراحت کامل دارد.

مهریه وجه رایج (پول نقد)

اگر مهریه زن به صورت وجه رایج (پول نقد) تعیین شده باشد، حتی پس از فوت زن، وراث او حق دارند مهریه را به نرخ روز مطالبه کنند. این امر مستند به تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی است که مقرر می دارد: چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد، محاسبه و پرداخت خواهد شد.

این قانون با هدف حفظ ارزش مالی مهریه در برابر تورم و گذشت زمان وضع شده است. بنابراین، در پرونده های مطالبه مهریه زن فوت شده، دادگاه با استعلام شاخص تورم از بانک مرکزی، ارزش مهریه را از تاریخ وقوع عقد تا زمان پرداخت (نه زمان فوت زن) محاسبه کرده و مبلغ به روز شده را حکم می دهد. این توضیح، تناقضات موجود در برخی محتواهای رقیب را برطرف می کند که به اشتباه ارزش روز مهریه را تنها در زمان حیات زن معتبر می دانند یا مهریه وجه رایج را نیز به عین مبلغ مندرج در عقدنامه محدود می کنند. این رویکرد قانونی، به وراث اطمینان می دهد که حق مالی متوفی از ارزش خود کاسته نخواهد شد.

مهریه غیرنقدی (سکه، طلا، ملک)

در مقابل، اگر مهریه به صورت غیرنقدی (مانند سکه بهار آزادی، طلا، ملک یا هر مال معین دیگر) تعیین شده باشد، وضعیت متفاوت است. در این حالت، همان مقدار یا عین مهریه که در عقدنامه قید شده است، به وراث تعلق می گیرد و تغییرات قیمت بازار بر آن تأثیری ندارد. به عنوان مثال، اگر مهریه ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی باشد، وراث ۱۰۰ سکه را مطالبه خواهند کرد، فارغ از اینکه قیمت سکه در زمان فوت یا مطالبه چه مقدار باشد. مرد موظف است عین مهریه (۱۰۰ سکه) را بپردازد و در صورت عدم توانایی، باید معادل قیمت همان تعداد سکه در زمان پرداخت را تهیه کند.

مهریه زن، چه در زمان حیات و چه پس از فوت، به عنوان یک حق مالی مسلم شناخته می شود. در حالی که مهریه وجه رایج بر اساس شاخص تورم بانک مرکزی به نرخ روز محاسبه می گردد، مهریه غیرنقدی شامل عین همان مال یا معادل آن به وراث تعلق می گیرد.

مراحل و نحوه مطالبه مهریه زن فوت شده توسط وراث

وراث قانونی زن فوت شده، برای مطالبه مهریه او، باید مراحل حقوقی مشخصی را طی کنند. این مراحل شامل جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست و پیگیری پرونده در مراجع قضایی است.

جمع آوری مدارک لازم

اولین گام در فرآیند مطالبه مهریه، تهیه و تکمیل مدارک ضروری است:

• گواهی حصر وراثت: این گواهی که توسط شورای حل اختلاف یا دادگاه صادر می شود، هویت وراث قانونی متوفی و سهم الارث هر یک از آنها را به طور رسمی مشخص می کند. اخذ این گواهی برای اثبات سمت وراث ضروری است.
• عقدنامه (سند ازدواج): سند رسمی ازدواج که میزان و نوع مهریه در آن قید شده، اصلی ترین مدرک برای اثبات حق مهریه است.
• مدارک شناسایی وراث: شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث قانونی متوفی (که در گواهی حصر وراثت نامشان قید شده است).
• گواهی فوت: سند رسمی فوت زوجه که تاریخ دقیق فوت را مشخص می کند.

مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از جمع آوری مدارک، وراث باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و نسبت به تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه مهریه اقدام نمایند. در این دادخواست، تمامی وراث به عنوان خواهان و شوهر متوفی به عنوان خوانده (طرف دعوا) معرفی می شود. مبلغ مهریه و نحوه محاسبه آن (به نرخ روز یا عین مهریه) باید به طور دقیق در دادخواست قید گردد. هزینه های دادرسی نیز بر اساس میزان مهریه مطالبه شده محاسبه و دریافت می شود.

پیگیری از طریق دادگاه

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده به دادگاه خانواده صالح ارجاع داده می شود. دادگاه، طرفین دعوا (وراث و شوهر) را برای جلسه رسیدگی دعوت می کند. در این جلسه، وراث باید مدارک خود را ارائه دهند و توضیحات لازم را بیان کنند. زوج نیز فرصت دفاع و ارائه دلایل خود را خواهد داشت. دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، حکم مقتضی را صادر می کند. این حکم می تواند شامل محکومیت زوج به پرداخت مهریه (به صورت یکجا یا تقسیطی) باشد. در صورت اعتراض هر یک از طرفین، امکان تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر وجود دارد.

امکان تقسیط مهریه زن فوت شده (اعسار از پرداخت مهریه)

یکی از مسائلی که پس از صدور حکم پرداخت مهریه ممکن است مطرح شود، عدم توانایی مالی زوج (مرد) برای پرداخت یکجای مبلغ مهریه است. در این شرایط، قانونگذار حقی را برای زوج در نظر گرفته تا بتواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد.

اعسار به معنای عدم توانایی مالی فرد برای پرداخت بدهی های خود به صورت یکجا است. اگر زوج بتواند در دادگاه ثابت کند که توانایی مالی لازم برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد، دادگاه با بررسی وضعیت مالی او (شامل درآمد، اموال، تعداد افراد تحت تکفل و سایر دیون)، حکم به تقسیط مهریه خواهد داد. این تقسیط می تواند به صورت پیش قسط و اقساط ماهانه یا سالانه باشد.

برای اثبات اعسار، زوج باید مدارک و شواهدی نظیر لیست اموال و دارایی ها، شهادت شهود، گواهی عدم تکافوی اموال برای پرداخت دیون و … را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه با دقت این مدارک را بررسی کرده و در صورت احراز اعسار، حکم تقسیط را صادر می کند. وراث نیز می توانند نسبت به درخواست اعسار اعتراض کرده و مدارکی دال بر تمکن مالی زوج ارائه دهند. این فرآیند به این معنا نیست که مهریه بخشیده می شود، بلکه صرفاً نحوه پرداخت آن را تسهیل می کند.

نکات حقوقی مهم و موارد خاص در مورد مهریه زن فوت شده

موضوع مهریه زن فوت شده، می تواند شامل پیچیدگی ها و موارد خاصی باشد که آگاهی از آن ها برای وراث و سایر ذی نفعان ضروری است.

مهریه در عقد موقت (صیغه) پس از فوت زن

در عقد موقت نیز مانند عقد دائم، در صورتی که مهریه به صورت صحیح و شرعی تعیین شده باشد، زن مالک آن می گردد. بنابراین، اگر زن در دوران عقد موقت فوت کند و مهریه اش را دریافت نکرده باشد، این حق مالی به وراث او منتقل می شود و آنها می توانند آن را از زوج مطالبه کنند. نکته مهم در اینجا، تفاوت احکام توارث در عقد موقت است. برخلاف عقد دائم، در عقد موقت زوجین از یکدیگر ارث نمی برند، مگر اینکه در ضمن عقد، شرط توارث شده باشد. اما این عدم توارث، مانع از مطالبه مهریه توسط وراث زن از شوهر نمی شود، زیرا مهریه یک دین مستقل است و به ملکیت زن درآمده است.

قتل همسر و تأثیر آن بر مهریه

اگر زن توسط همسرش به قتل برسد، حق مهریه او ساقط نمی شود. در این حالت نیز مهریه به عنوان دین ممتاز بر ذمه مرد قاتل باقی می ماند و وراث زن می توانند آن را مطالبه کنند. با این حال، یک استثناء مهم وجود دارد: قاتل (همسر) از سهم الارث مهریه محروم می شود. به عبارت دیگر، سهمی که به طور معمول به عنوان وارث از مهریه به او می رسید، از او سلب شده و به سایر وراث (مثل فرزندان یا پدر و مادر) منتقل می شود. این حکم با هدف جلوگیری از سوءاستفاده و تضییع حقوق سایر وراث در چنین شرایطی وضع شده است.

خودکشی زن و تأثیر آن بر مهریه

یکی از سوالات پرتکرار این است که آیا خودکشی زن مانع از تعلق مهریه به وراث او می شود؟ پاسخ قاطعانه این است که خودکشی زن هیچ تأثیری بر حق مهریه او ندارد و این حق به قوت خود باقی می ماند . مهریه یک حق قانونی است که به محض جاری شدن عقد نکاح برای زن ایجاد می شود و نحوه فوت او، از جمله خودکشی، نمی تواند این حق را از بین ببرد. بنابراین، وراث زن متوفی در این شرایط نیز می توانند مهریه او را مطالبه کنند.

عدم مطالبه مهریه در زمان حیات

گاهی اوقات ممکن است زن در طول زندگی مشترک به دلایل مختلف (اعم از عدم نیاز مالی، حفظ رابطه عاطفی، یا عدم آگاهی حقوقی) اقدام به مطالبه مهریه خود نکرده باشد. این عدم مطالبه در زمان حیات، به هیچ وجه به معنای بخشش یا ساقط شدن مهریه نیست. حق مهریه حتی اگر تا لحظه فوت زن مطالبه نشده باشد، همچنان پابرجا بوده و به وراث قانونی او منتقل می شود. وراث می توانند پس از فوت زن، برای مطالبه آن اقدام کنند.

نقش وکیل در پرونده های مهریه زن فوت شده

پیچیدگی های قوانین ارث، نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز، و فرآیندهای دادرسی در دادگاه خانواده، می تواند برای افراد عادی دشوار باشد. از این رو، اهمیت مشاوره و استفاده از خدمات یک وکیل متخصص و باتجربه در پرونده های مهریه زن فوت شده بسیار زیاد است . وکیل می تواند در جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست صحیح، ارائه استدلال های حقوقی متقن، پیگیری مراحل دادرسی و جلوگیری از تضییع حقوق وراث، نقش مؤثری ایفا کند. مشاوره با وکیل، به ویژه در موارد خاص و اختلافی، می تواند زمان و هزینه های اضافی را کاهش داده و روند رسیدگی را تسهیل نماید.

مالیات بر ارث مهریه زن فوت شده

یکی از سوالات مهم که معمولاً در بحث ارث و مهریه مطرح می شود، مربوط به شمول مالیات بر ارث است. در خصوص مهریه زن فوت شده، قانون مالیات های مستقیم در ایران صراحت دارد که مهریه، به عنوان یکی از دیون ممتاز متوفی، از شمول مالیات بر ارث معاف است .

این بدان معناست که وراث زن متوفی، هنگام دریافت مهریه، مشمول پرداخت مالیات بر ارث بابت آن نخواهند شد. دلیل این معافیت آن است که مهریه به عنوان یک بدهی بر عهده زوج بوده و بخشی از دارایی های متوفی تلقی نمی شود که به وراث انتقال یابد و مشمول مالیات بر ارث شود؛ بلکه این مبلغ، به عنوان دینی که باید پرداخت شود، پیش از محاسبه سهم الارث و مالیات بر ارث از کل دارایی های مرد (در صورت فوت او) یا به طور مستقیم از او دریافت می گردد. البته این معافیت به شرطی است که مهریه به نرخ روز مطابق قانون محاسبه و مطالبه شود. این امر، خبر خوبی برای وراث است، زیرا تمام حق مهریه بدون کسر مالیات به آنها خواهد رسید و از بار مالیاتی اضافه بر آنها کاسته می شود.

نتیجه گیری

همانطور که به تفصیل بررسی شد، باور عمومی مبنی بر ساقط شدن مهریه با فوت زن، از نظر حقوقی نادرست است. مهریه زن، چه در عقد دائم و چه در عقد موقت (در صورت تعیین صحیح)، به محض وقوع عقد به ملکیت زن درآمده و با فوت او، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی، به وراث قانونی وی منتقل می شود. وراث این حق را دارند که مهریه را از شوهر یا از ماترک او مطالبه نمایند. نحوه محاسبه مهریه نیز بسته به نوع آن (نقدی یا غیرنقدی) متفاوت است؛ مهریه وجه رایج به نرخ روز و مهریه غیرنقدی به عین خود قابل مطالبه است.

شناسایی وراث بر اساس طبقات ارث، رعایت قواعد دخون و عدم دخون، جمع آوری مدارک صحیح و طی مراحل قانونی مطالبه، از جمله اقداماتی است که برای احقاق این حق ضروری است. همچنین، قانون امکان تقسیط مهریه را برای زوجی که توانایی مالی ندارد، پیش بینی کرده و در موارد خاصی نظیر قتل یا خودکشی زن، تأکید بر بقای حق مهریه وجود دارد. آگاهی از این قوانین و پیچیدگی های آن، برای تمامی ذی نفعان، از اهمیت بالایی برخوردار است. در نهایت، با توجه به حساسیت و جزئیات فراوان پرونده های حقوقی، مشاوره با وکلای متخصص و با تجربه در زمینه خانواده و ارث، توصیه اکید می شود تا حقوق افراد به طور کامل و صحیح استیفا گردد و از هرگونه تضییع حقوق احتمالی جلوگیری شود.

سوالات متداول

آیا اگر زن مهریه اش را نبخشیده باشد، وراث می توانند آن را مطالبه کنند؟

بله، اگر زن در زمان حیات خود مهریه اش را به طور رسمی و قانونی نبخشیده باشد، حتی اگر آن را مطالبه نکرده باشد، این حق با فوت او از بین نمی رود و وراث قانونی وی می توانند آن را از شوهر یا از ماترک او مطالبه کنند. بخشش مهریه نیاز به رضایت صریح و اراده زن دارد و صرفاً عدم مطالبه به معنای بخشش نیست.

چه مدت پس از فوت زن می توان برای مطالبه مهریه اقدام کرد؟

حق مطالبه مهریه، مانند سایر دیون، یک حق دائمی است و مشمول مرور زمان نمی شود. بنابراین، وراث می توانند هر زمان پس از فوت زن و پس از اخذ گواهی حصر وراثت، برای مطالبه مهریه اقدام نمایند. البته، تسریع در این امر می تواند روند رسیدگی را تسهیل کرده و از پیچیدگی های احتمالی در آینده جلوگیری کند.

آیا مرد می تواند مهریه همسر فوت شده اش را نپردازد؟

خیر، مرد از نظر قانونی نمی تواند از پرداخت مهریه همسر فوت شده اش امتناع کند. مهریه یک دین ممتاز بر ذمه مرد است که با فوت زن به وراث او منتقل می شود. در صورت عدم پرداخت داوطلبانه، وراث می توانند از طریق مراجع قضایی اقدام کرده و مرد را به پرداخت آن ملزم کنند. تنها در صورت اثبات اعسار، پرداخت آن می تواند به صورت اقساطی انجام شود.

در صورت فوت همزمان زن و شوهر (مثلاً در حادثه)، تکلیف مهریه چیست؟

در صورت فوت همزمان زن و شوهر و عدم امکان تعیین تقدم و تأخر زمانی فوت، قانونگذار هر دو را از یکدیگر ارث بر می داند. در این حالت، مهریه زن نیز به وراث او تعلق می گیرد. اگر شوهر پیش از زن فوت کرده باشد، مهریه از ماترک او به زن (و سپس به وراث زن) می رسد. اگر زن پیش از شوهر فوت کرده باشد، مهریه به وراث زن (که شوهر نیز جزو آنهاست) می رسد. در شرایط فوت همزمان، با فرض توارث، سهم مهریه زن به وراث او از جمله خود شوهر (در صورت وجود سایر وراث) تعلق گرفته و سپس بر اساس قوانین ارث تقسیم می شود.

اگر زن فقط یک وارث (مثلاً یک فرزند) داشته باشد، سهم مهریه چگونه است؟

اگر زن فوت شده فقط یک وارث داشته باشد (مثلاً یک فرزند)، پس از کسر سهم الارث شوهر (یک چهارم در صورت وجود فرزند)، باقی مانده مهریه به طور کامل به همان یک فرزند خواهد رسید. اگر تنها وارث شوهر باشد (و فرزندی از متوفی نباشد)، نصف مهریه به شوهر می رسد و نصف دیگر به طبقات بعدی وراث (اگر وجود داشته باشند) منتقل می شود.