نگاهی به آیین های شب یلدا در کرمانشاه

رضا موزونی در آستانه شب یلدا در گفت وگو با خبرنگار تی تی آنلاین با بیان اینکه در فرهنگ مردم کرمانشاه و مناطق کردنشین شب یلدا به نام «شب چله» شناخته می شود اظهار کرد: ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه خود از شب یلدا به عنوان«خور روز» یاد کرده که در زبان کردی به معنای شب تولد خورشید است البته در برخی منابع خور روز را خرم روز معنا کرده اند اما این معنا با معنای حقیقی شب چله بی ارتباط است و بهترین معنی برای آن همان روز تولد خورشید است. 

وی با بیان اینکه در فرهنگ کردها شب چله شب شروع فصل زمستان است گفت: در فرهنگ کردها شب چله صرفا در یک شب خلاصه نمی شده و نمی شود. آنها فصل زمستان را به دو بازه زمانی چله بزرگ(چله گورا) و چله کوچک (چله بوچکله) تقسیم بندی کرده اند. چله بزرگ ۴۰ روزه بوده و از اول دی ماه که همان شب چله است شروع می شود و تا ۱۰ بهمن ادامه دارد و چله دوم کوتاهتر بوده و تنها ۲۰ روز دارد که از ۱۰ بهمن شروع و تا ۳۰ بهمن ادامه دارد.

وی گفت: در گذشته کردها و مردم غرب کشور به دلیل کوهستانی بودن و برف گیر بودن منطقه زاگرس زمستان های سختی را تجربه می کرده اند و سختی زمستان ها به نحوی بوده که همه ساله تعدادی از خانواده ها عزیزان خود را در اثر سرمای سخت از دست می داده و در این بین آمار مرگ و میر بین کودکان و دام ها زیاد بوده است. آنها در زمستان خسارات جانی و مالی فراوانی متحمل می شده اند لذا پایان زمستان برای آنها عملا به معنی زندگی دوباره بوده است.

موزونی در ادامه با اشاره به آیین های شب چله کرمانشاهی ها گفت: در این شب مردم کرمانشاه و مناطق زاگرس نشین آداب و رسوم خاصی داشتند که از جمله آن می توان به چیدن سفره و صرف خوراکی ها و برگزاری آیین های معنوی جذاب اشاره کرد.

وی با بیان اینکه در سفره شب چله مردم کرمانشاه گلچینی از محصولات کشاورزی منطقه چیده می شده گفت: در سفره شب چله کرمانشاهی ها هندوانه جایگاهی نداشت و سابقه گذاشتن هندوانه در آن به سالهای دور برنمی گردد چون به دلیل شرایط آب و هوایی منطقه عملا امکان برداشت هندوانه در این فصل وجود نداشته و مردم به جای هندوانه از انار آن هم انار خشک شده استفاده می کرده اند.

موزونی افزود: انگور خشک شده یا همان کشمکش برگه قیصی(برگه زردالو) گردو و بادام و تخمه آبتابگردان و گندم برشته شده از دیگر اجزای سفره شب چله کرمانشاهی ها در گذشته بوده است.

این محقق کرمانشاهی در ادامه با بیان اینکه رسم بر این بوده که شب چله به صورت دورهمی بین اعضای خانواده و فامیل و بزرگان برگزار می شده گفت: در گذشته هرکس هر چیزی که برای شب چله تدارک دیده بود را با خود آورده و به خانه بزرگ فامیل یا هنرمندان می رفتند و این شب طولانی را در کنار هم می گذراندند.

وی ادامه داد: شروع مراسم شب چله در کرمانشاه و مناطق کردنشین زاگرس با چیستان گویی همراه بوده و هرکس نمی توانست جواب چیستان را بگوید باید همه حاضران را به میهمانی مفصلی در خانه اش دعوت می کرد و همین جاذبه چیستان گویی را زیاد می کرد و هرکس می خواست برای فرار از میهمانی دادن هم که شده جواب چیستان را خودش بدهد.

وی اضافه کرد: بعد از پایان چیستان گویی نوبت به شاهنامه خوانی آن هم به زبان کردی فرا می رسید و بزرگان شروع به خواندن رزم نامه های کردی می کردند و ادامه دورهمی هم به هوره خوانی(نوعی آوای محلی) که اوج برنامه های شب یلدا بود اختصاص پیدا می کرد.

موزونی قصه گویی را یکی دیگر از برنامه های شب یلدا عنوان کرد و افزود: در ادامه شب بزرگترها مشغول قصه گویی برای کودکان می شدند تا با قصه های خود آنها را بخوابانند.

 وی ادامه داد: در شب چله خواندن قصه هایی مثل تیتان و میتان ملک جمشید ملک احمد کُر سیاح (پسر صیاد) نمدینه و دَنِک هنار(دانه انار) بین کردها مرسوم بوده است.

این نویسنده کرمانشاهی افزود: بازی هایی مثل زره مشتکی که همان گل یا پوچ امروزی است هم معمولا در برخی از دورهمی های شب چله کرمانشاهی ها به چشم می خورد.
انتهای پیام