شکایت مهریه از طریق ثبت اسناد

مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد، روشی قانونی است که به زوجه امکان می دهد با اتکا به سند رسمی ازدواج خود، بدون نیاز به طرح دعوی در دادگاه، اقدام به وصول مهریه کند. این فرآیند از طریق مراجعه به دفترخانه تنظیم کننده عقد و سپس اداره اجرای ثبت اسناد صورت می گیرد. این مقاله به بررسی جامع و تخصصی این شیوه، شامل مراحل گام به گام، مزایا و معایب، آخرین تغییرات قانونی به ویژه لغو بخشنامه سال ۱۳۹۸ در سال ۱۴۰۳، و مقایسه آن با مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده می پردازد.

مهریه یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه است که به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک آن می شود و می تواند در هر زمان آن را مطالبه کند. این حق، که ریشه در آموزه های فقهی و حقوقی ایران دارد، نه تنها پشتوانه مالی زن محسوب می شود، بلکه نمادی از احترام و ارزش گذاری به اوست. مطالبه مهریه در نظام حقوقی ایران از دو مسیر اصلی امکان پذیر است: از طریق مراجع قضایی (دادگاه خانواده) و از طریق اداره اجرای ثبت اسناد و املاک کشور. هر یک از این روش ها دارای ویژگی ها، مراحل و پیامدهای خاص خود هستند که انتخاب مسیر مناسب، مستلزم آگاهی کامل از جوانب حقوقی و اجرایی آن هاست.

در این متن، اصطلاح «شکایت مهریه از طریق ثبت اسناد» رایج است، اما از منظر حقوقی، اقدام برای دریافت مهریه یک «مطالبه» محسوب می شود تا «شکایت». شکایت معمولاً در مواردی به کار می رود که جرمی رخ داده یا تخلفی صورت گرفته باشد و هدف از آن اعمال مجازات یا رسیدگی به تخلف است. در حالی که مطالبه مهریه، استیفای یک حق مالی است که به موجب سند رسمی (عقدنامه) برای زن ایجاد شده است. بنابراین، در طول این مقاله، با وجود استفاده از عنوان «شکایت مهریه از طریق ثبت اسناد» به جهت همخوانی با کلیدواژه رایج، تلاش می شود تا از اصطلاح دقیق تر «مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت» استفاده شود.

مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد چیست و چرا امکان پذیر است؟

مهریه، مالی است که بر اساس توافق زوجین در زمان عقد نکاح، بر ذمه زوج قرار می گیرد و به محض جاری شدن صیغه عقد، زوجه مالک آن می شود. مهریه می تواند به اشکال مختلفی همچون سکه، ملک، وجه نقد، یا هر شیء دارای ارزش مالی باشد. از نظر حقوقی، دو نوع اصلی مهریه وجود دارد:

• مهریه عندالمطالبه: در این نوع مهریه، زن هر زمان که بخواهد می تواند مهریه خود را از شوهر طلب کند و شوهر مکلف به پرداخت آن است. اصل بر این نوع مهریه است.
• مهریه عندالاستطاعه: پرداخت این نوع مهریه مشروط به توانایی مالی (استطاعت) زوج است. به این معنا که زوجه علاوه بر مطالبه، باید در دادگاه ثابت کند که زوج توانایی پرداخت مهریه را دارد.

امکان مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک کشور، بر پایه ماهیت حقوقی سند ازدواج (عقدنامه) استوار است. سند ازدواج، به عنوان یک سند رسمی و لازم الاجرا شناخته می شود. بر اساس مواد ۱ و ۲ آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی، اسناد رسمی ازدواج جزء اسناد لازم الاجرایی هستند که می توان بدون نیاز به مراجعه به دادگاه، اجرای مفاد آن ها را از طریق اداره ثبت درخواست نمود. این ویژگی سند ازدواج، مبنای قانونی برای اقدام از طریق اداره اجرای ثبت را فراهم می آورد و موجب می شود که وصول مهریه در این شیوه از سرعت و سهولت بیشتری برخوردار باشد.

مراحل کلی و مراجع دخیل در این فرآیند شامل مراجعه اولیه به دفترخانه ثبت ازدواج برای صدور اجرائیه و سپس ارجاع پرونده به اداره اجرای ثبت اسناد برای ادامه مراحل اجرایی و توقیف و وصول مهریه است. این مسیر، به زوجه این امکان را می دهد که با دور زدن تشریفات طولانی دادرسی، مستقیماً به مرحله اجرای حکم وارد شود.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد، فرآیندی مشخص و چند مرحله ای دارد که آگاهی دقیق از آن برای زوجه ضروری است. این مراحل به شرح زیر می باشند:

گام 1: ثبت نام در سامانه ثنا

پیش از هر اقدامی در مراجع قضایی یا ثبتی، ثبت نام در سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی (ثنا) یک پیش نیاز ضروری است. این سامانه جهت ابلاغ اوراق قضایی و اخطاریه ها به صورت الکترونیکی ایجاد شده است. زوجه یا وکیل او باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا از طریق وب سایت مربوطه، در این سامانه ثبت نام کرده و کد کاربری و رمز عبور خود را دریافت نمایند. تمامی ابلاغیه های بعدی در فرآیند مطالبه مهریه از طریق همین سامانه صورت خواهد گرفت.

گام 2: مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج

اولین گام عملی برای مطالبه مهریه از طریق ثبت، مراجعه به همان دفترخانه ای است که سند ازدواج در آن تنظیم و به ثبت رسیده است.

مدارک مورد نیاز:

زوجه یا وکیل او باید مدارک زیر را به همراه داشته باشد:

• اصل سند ازدواج (عقدنامه)
• اصل شناسنامه زوجه
• اصل کارت ملی زوجه
• وکالتنامه رسمی (در صورتی که وکیل اقدام می کند)

نحوه درخواست صدور اجرائیه:

در دفترخانه، زوجه (یا وکیل او) باید درخواست کتبی خود را مبنی بر صدور اجرائیه مهریه تنظیم و به سردفتر ارائه دهد. فرم های مربوطه در دفترخانه موجود است که باید با دقت تکمیل شوند.

نقش سردفتر:

سردفتر وظیفه دارد هویت درخواست کننده و صحت مدارک ارائه شده را احراز کند. پس از بررسی و تأیید، اجرائیه مهریه را صادر و مهر و امضا می نماید. سپس پرونده را به همراه اجرائیه صادر شده به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک محل ارسال می کند. سردفتر همچنین مکلف است مراتب صدور اجرائیه را به اطلاع زوج برساند.

نکات کاربردی:

در صورتی که آدرس دفترخانه محل وقوع عقد تغییر کرده باشد یا سردفتر فوت کرده باشد، زوجه می تواند با مراجعه به کانون سردفتران و دفتریاران، نشانی جدید دفترخانه یا اطلاعات لازم برای پیگیری پرونده را کسب کند.

گام 3: تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت

پس از ارسال اجرائیه از سوی دفترخانه، پرونده در اداره اجرای ثبت اسناد و املاک تشکیل می شود. زوجه یا وکیل او باید پیگیری های لازم را جهت اطمینان از وصول و تشکیل پرونده انجام دهند.

ابلاغ اجرائیه به زوج:

اداره اجرای ثبت، اجرائیه را به زوج ابلاغ می کند. پس از ابلاغ، زوج به مدت 10 روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کرده یا ترتیبی برای پرداخت آن فراهم آورد و یا مالی را معرفی کند که اجرای سند را میسر سازد. در صورت عدم پرداخت یا عدم معرفی مال، عملیات اجرایی ادامه پیدا خواهد کرد. اهمیت آدرس صحیح زوج برای ابلاغ اجرائیه بسیار زیاد است و باید در زمان ثبت نام در سامانه ثنا یا معرفی به دفترخانه، دقت کافی در ارائه اطلاعات انجام شود.

گام 4: معرفی و توقیف اموال زوج

این مرحله حیاتی ترین بخش برای وصول مهریه است. نقش زوجه در شناسایی اموال زوج بسیار پررنگ است. هرچه زوجه اطلاعات دقیق تری از اموال زوج داشته باشد، فرآیند توقیف سریع تر و موفق تر خواهد بود.

اهمیت شناسایی اموال توسط زوجه:

در اداره اجرای ثبت، این زوجه است که باید اموال زوج را شناسایی و به اداره معرفی کند. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، خودرو، ملک، سهام، حقوق و مزایای شغلی و … باشد.

نحوه درخواست استعلام اموال:

در صورتی که زوجه به اموال زوج دسترسی نداشته باشد، می تواند از اداره ثبت درخواست استعلام از مراجع مربوطه را بنماید:

• بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی زوج در تمامی بانک ها.
• اداره راهور (پلیس راهنمایی و رانندگی): برای شناسایی وسایل نقلیه به نام زوج.
• اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی املاک و مستغلات به نام زوج.

صدور دستور توقیف:

پس از معرفی یا شناسایی اموال، اداره ثبت دستور توقیف آن ها را صادر می کند. اموال توقیف شده به منظور جلوگیری از نقل و انتقال، تحت مدیریت اداره ثبت قرار می گیرند.

توقیف حقوق و مزایای کارمندان دولتی و وابسته:

اگر زوج کارمند دولت یا نهادهای وابسته باشد، امکان توقیف بخشی از حقوق و مزایای او وجود دارد. بر اساس قانون، در صورتی که زوج زن یا فرزندی نداشته باشد، تا یک چهارم حقوق و مزایای او و در غیر این صورت تا یک سوم حقوق و مزایای او قابل توقیف به نفع زوجه خواهد بود. اداره ثبت مراتب را به سازمان مربوطه ابلاغ می کند و آن سازمان موظف است مبلغ مذکور را کسر و به حساب اجرای ثبت واریز نماید.

گام 5: ارزیابی اموال توقیفی

پس از توقیف اموال، جهت تعیین ارزش آن ها، پرونده به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع داده می شود. کارشناس مربوطه بر اساس قیمت روز بازار و وضعیت اموال، ارزش آن ها را تعیین کرده و گزارش خود را به اداره ثبت ارائه می دهد.

گام 6: مزایده و فروش اموال

پس از ارزیابی و تعیین قیمت پایه، اموال توقیف شده به مزایده گذاشته می شوند. فرآیند مزایده مطابق با قوانین مربوطه انجام شده و پس از فروش اموال، مهریه زوجه از محل وجوه حاصل از فروش پرداخت خواهد شد.

مزایا و معایب مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد

انتخاب مسیر مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد، دارای مزایا و معایبی است که آگاهی از آن ها برای تصمیم گیری آگاهانه ضروری است.

مزایا:

• سرعت عمل: غالباً فرآیند مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، به دلیل حذف مراحل طولانی دادرسی و صدور حکم قضایی، سریع تر از مراجعه به دادگاه خانواده است. عملیات اجرایی به محض درخواست کتبی زوجه آغاز می شود و نیازی به تعیین وقت رسیدگی ماهوی نیست.
• هزینه کمتر برای زوجه: در این روش، حق الاجرای مربوط به اجرای سند (که معمولاً ۵ درصد مبلغ مورد اجرا است) از زوج دریافت می شود و بار مالی اولیه برای زوجه به مراتب کمتر از دادگاه است که در آن زوجه باید در ابتدا هزینه دادرسی (۳.۵ درصد) را پرداخت کند.
• امکان ممنوع الخروجی فوری زوج: به محض تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت، زوجه می تواند درخواست ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند. این اقدام می تواند اهرم فشاری مؤثر برای واداشتن زوج به پرداخت مهریه باشد.
• عدم شمول مرور زمان: اجرائیه ثبت برخلاف برخی دعاوی قضایی، مشمول مرور زمان نمی شود و قابلیت اجرا در هر زمان را دارد.
• سهولت در اجرای اسناد رسمی: برای اموالی که دارای سند رسمی هستند (مانند ملک یا خودرو)، توقیف و اجرای آن از طریق ثبت، فرآیند ساده تری دارد.

معایب و چالش ها:

• وابستگی به وجود اموال قابل شناسایی: مهم ترین چالش این روش، ضرورت شناسایی و معرفی اموال توسط زوجه است. اگر زوج مالی به نام خود نداشته باشد یا اموال او به سادگی قابل شناسایی نباشند، این روش کارایی لازم را نخواهد داشت و زوجه ناچار به رجوع به دادگاه خواهد بود.
• ریسک انتقال اموال توسط زوج: از آنجایی که زوج پس از صدور اجرائیه و ابلاغ آن، از قصد زوجه برای مطالبه مهریه مطلع می شود، این خطر وجود دارد که پیش از توقیف اموال، اقدام به انتقال صوری آن ها به نام اشخاص دیگر برای فرار از دین کند. البته قانونگذار برای مقابله با این پدیده، ابزارهای حقوقی مانند دعوای صوری بودن معامله یا دعوای ابطال معامله به قصد فرار از دین را پیش بینی کرده است، اما اثبات آن مستلزم زمان و هزینه است.
• موضوع مستثنیات دین: تمامی اموال زوج قابل توقیف نیستند. قانون مواردی را تحت عنوان «مستثنیات دین» مشخص کرده که حتی در صورت بدهی، قابل توقیف و فروش برای پرداخت دین نیستند. این موارد شامل مسکن متناسب با شأن بدهکار، ابزار و وسایل ضروری امرار معاش، کتب و ابزار علمی و پژوهشی متناسب با شغل، ودیعه اجاره، و مواردی از این دست می شود. این مسئله می تواند فرآیند توقیف اموال را پیچیده کند.
• عدم امکان جلب و بازداشت زوج: اداره اجرای ثبت اختیار صدور حکم جلب یا بازداشت زوج را ندارد. این ابزار صرفاً در صلاحیت مراجع قضایی است و در صورت عدم شناسایی مال و اصرار بر دریافت مهریه، زوجه باید به دادگاه مراجعه کند.
• عدم قابلیت مطالبه مهریه عندالاستطاعه: مهریه عندالاستطاعه نیازمند اثبات توانایی مالی زوج در دادگاه است و لذا از طریق اجرای ثبت قابل مطالبه نیست.

انتخاب روش مطالبه مهریه، بیش از هر چیز، به وضعیت مالی زوج و قابلیت شناسایی اموال او بستگی دارد. اگر زوج اموال قابل توجه و با سند رسمی دارد، اجرای ثبت می تواند گزینه سریع تر و کم هزینه تری باشد. در غیر این صورت، مراجعه به دادگاه ممکن است اجتناب ناپذیر باشد.

بخشنامه ها و قوانین جدید مهریه: آخرین تغییرات

رویه مطالبه مهریه در سال های اخیر دستخوش تغییراتی بوده است که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف دعوی ضروری است.

بخشنامه سال 1398 و لغو آن در سال 1403:

یکی از مهم ترین تغییرات در رویه مطالبه مهریه، مربوط به بخشنامه سال ۱۳۹۸ (دستورالعمل بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه) بود. بر اساس این بخشنامه، زوجه برای مطالبه مهریه ابتدا ملزم بود به اداره اجرای ثبت مراجعه کند. محاکم قضایی از پذیرش دعاوی مطالبه مهریه قبل از صدور گواهی عدم شناسایی مال از سوی اداره ثبت منع شده بودند. هدف از این بخشنامه، کاهش بار ورودی پرونده ها به دادگستری و تسریع در وصول مهریه در مواردی بود که زوج دارای اموال قابل شناسایی است.

اما این بخشنامه در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، به موجب قانون برنامه هفتم توسعه، لغو گردید. با لغو این بخشنامه، رویه سابق بازگشته و در حال حاضر، زوجه اختیار دارد که برای مطالبه مهریه خود از ابتدا، به هر یک از دادگاه خانواده یا اداره اجرای ثبت اسناد مراجعه کند. این تغییر، انعطاف پذیری بیشتری را برای زوجه در انتخاب مسیر مطالبه مهریه فراهم می آورد و او می تواند بر اساس شرایط خود و وضعیت مالی زوج، بهترین مرجع را انتخاب نماید.

بخشنامه قوه قضائیه در خصوص زندان مهریه:

بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۳۴۸۵۹/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۲ رئیس قوه قضائیه، با هدف جلوگیری از حبس بدهکاران مهریه که به دلیل افزایش غیرمتعارف قیمت سکه توان پرداخت آن را ندارند، صادر شد. بر اساس این بخشنامه، دادگاه ها مکلف شدند به صورت خارج از نوبت و بدون تعیین وقت رسیدگی، نسبت به درخواست تعدیل اقساط مهریه که از سوی زوج تقدیم می شود، رسیدگی کنند. این بخشنامه تأکید دارد که مهلت های پرداخت سکه باید متناسب با وضعیت مالی محکوم علیه افزایش یابد تا از زندانی شدن او جلوگیری شود. این رویکرد، در راستای کاهش جمعیت کیفری زندان ها و حمایت از حقوق بدهکاران مالی است که از روی عدم تمکن، قادر به پرداخت بدهی خود نیستند.

محدودیت 110 سکه برای جلب و حبس:

همزمان با رویکردهای حمایتی از بدهکاران مهریه، قانونگذار در ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی را برای اعمال ضمانت اجرای حبس و جلب در نظر گرفته است. به این معنا که اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، زوج تنها تا سقف ۱۱۰ سکه با خطر حبس یا جلب مواجه می شود و برای مازاد بر آن، زوجه باید اموالی از زوج معرفی کند تا از طریق آن مهریه خود را وصول نماید. این محدودیت، در دعاوی که از طریق دادگاه پیگیری می شوند، اهمیت بیشتری پیدا می کند.

نکات مهم حقوقی و کاربردی در فرآیند ثبت

در فرآیند مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد، توجه به نکات حقوقی و کاربردی زیر می تواند به زوجه در پیشبرد مؤثرتر پرونده کمک کند:

• اهمیت مشاوره و اعطای وکالت به وکیل متخصص: فرآیند مطالبه مهریه، به خصوص در مواجهه با پیچیدگی های شناسایی و توقیف اموال، می تواند دشوار و زمان بر باشد. یک وکیل متخصص در امور خانواده و اجرای اسناد رسمی، با تسلط بر قوانین و رویه های اجرایی، می تواند به نحو چشمگیری روند پرونده را تسریع بخشد، از تضییع حقوق زوجه جلوگیری کند و بهترین راهکارها را برای وصول مهریه ارائه دهد.
• نحوه مطالبه مهریه در صورت فوت زوج: در صورتی که زوج فوت کرده باشد، مهریه جزء دیون او محسوب شده و از ماترک (ارث) او قابل وصول است. زوجه باید ابتدا اقدام به تهیه گواهی حصر وراثت کند تا ورثه قانونی و سهم الارث هر یک مشخص شود. سپس می تواند با معرفی ورثه و ماترک زوج، از طریق اداره ثبت یا دادگاه (بسته به ماهیت ماترک و شرایط)، مهریه خود را از سهم الارث متوفی مطالبه نماید.
• مدت زمان مهلت پرداخت مهریه: همانطور که پیشتر اشاره شد، پس از ابلاغ اجرائیه به زوج، او به مدت ۱۰ روز مهلت دارد تا نسبت به پرداخت مهریه یا معرفی مال کافی اقدام کند. این مهلت قانونی است و عدم رعایت آن توسط زوج، منجر به ادامه عملیات اجرایی خواهد شد.
• امکان انصراف از اجرای ثبت و مراجعه به دادگاه: اگر زوجه پس از اقدام از طریق اداره ثبت، به هر دلیل (مثلاً عدم شناسایی اموال کافی) به این نتیجه برسد که ادامه فرآیند در ثبت بی نتیجه است، می تواند با انصراف از اجرای ثبت، از این اداره گواهی عدم شناسایی مال دریافت کرده و با در دست داشتن این گواهی به دادگاه خانواده مراجعه نماید. این گواهی به وی امکان می دهد که از طریق دادگاه برای مطالبه مهریه اقدام کند.
• نحوه محاسبه ارزش مهریه سکه در ثبت: در مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، ملاک محاسبه ارزش سکه، قیمت روز سکه در تاریخ درخواست صدور اجرائیه از دفترخانه است. این نکته به خصوص در شرایط نوسانات بازار طلا، حائز اهمیت است و می تواند بر میزان نهایی مهریه قابل وصول تأثیر بگذارد.

توجه به این نکات، در کنار رعایت دقیق مراحل قانونی، می تواند به زوجه در احقاق حق خود یاری رساند و از بروز مشکلات و تأخیرهای احتمالی جلوگیری کند.

مقایسه جامع: مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد و دادگاه خانواده

انتخاب بین مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد و دادگاه خانواده، تصمیمی مهم است که باید با آگاهی کامل از تفاوت ها و شرایط هر روش صورت گیرد. جدول زیر به مقایسه جامع این دو مسیر می پردازد:

معیار مقایسه	روش اجرای ثبت اسناد	روش دادگاه خانواده
مرجع رسیدگی اولیه	دفترخانه تنظیم کننده عقد و سپس اداره اجرای ثبت اسناد	دادگاه خانواده
سرعت عمل	معمولاً سریع تر، زیرا نیاز به طی مراحل دادرسی و صدور حکم نیست و بلافاصله وارد مرحله اجرا می شود.	معمولاً طولانی تر، شامل مراحل دادخواست، جلسات رسیدگی، صدور رأی بدوی، تجدیدنظر و قطعی شدن حکم.
هزینه اولیه برای زوجه	کمتر، حق الاجرا (۵ درصد) در پایان کار از زوج دریافت می شود.	بیشتر، زوجه باید هزینه دادرسی (۳.۵ درصد از میزان مهریه) را در ابتدا پرداخت کند (امکان اعسار وجود دارد).
مسئول پرداخت حق الاجرا/هزینه دادرسی	زوج (در صورت وصول مهریه)	زوجه (در ابتدا)، زوج (در صورت پیروزی زوجه در پرونده و وصول از اموال او)
نیاز به معرفی مال توسط زوجه	بسیار زیاد، زوجه باید فعالانه اموال زوج را شناسایی و معرفی کند.	در ابتدا کمتر (دادگاه خود می تواند استعلام بگیرد)، اما در مرحله اجرا ممکن است نیاز باشد.
امکان ممنوع الخروجی	بله، به سرعت و به محض درخواست و تشکیل پرونده در اجرای ثبت.	بله، پس از صدور حکم قطعی و درخواست زوجه.
امکان جلب و بازداشت زوج	خیر، اداره ثبت چنین صلاحیتی ندارد.	بله، در صورت عدم پرداخت مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) و عدم معرفی مال.
نحوه محاسبه ارزش سکه	قیمت روز سکه در تاریخ درخواست صدور اجرائیه از دفترخانه.	قیمت روز سکه در تاریخ اجرای حکم (که می تواند متفاوت از زمان درخواست باشد).
شمول مرور زمان	خیر، اجرائیه ثبت مشمول مرور زمان نمی شود.	خیر، دعاوی مهریه مشمول مرور زمان نیستند، اما اگر بعد از صدور اجرائیه دادگاه، تا ۵ سال اقدام نشود، اجرائیه بلااثر می شود.
پیچیدگی فرآیند	نسبتاً کمتر، اما نیازمند پیگیری فعال زوجه برای شناسایی اموال.	بیشتر، شامل مراحل مختلف دادرسی و تشریفات قانونی.
رسیدگی به مهریه عندالاستطاعه	خیر، نیازمند اثبات استطاعت در دادگاه است.	بله، دادگاه به این نوع مهریه رسیدگی می کند و استطاعت زوج را بررسی می نماید.

تحلیل و پیشنهاد:

با توجه به مقایسه فوق، انتخاب روش مناسب برای مطالبه مهریه به شرایط خاص هر زوجه و وضعیت مالی زوج بستگی دارد:

• روش اجرای ثبت اسناد: این روش در صورتی مناسب تر است که زوجه اطلاعات کافی از اموال قابل شناسایی زوج (مانند ملک، خودرو، حساب های بانکی) داشته باشد و این اموال دارای سند رسمی باشند. سرعت بیشتر، هزینه اولیه کمتر برای زوجه و امکان ممنوع الخروجی سریع از مزایای این روش است.
• روش دادگاه خانواده: این روش در مواردی که زوج مالی به نام خود ندارد، اموال او قابل شناسایی نیستند، یا مهریه از نوع عندالاستطاعه است، گزینه بهتری محسوب می شود. همچنین، در صورت نیاز به اعمال ضمانت اجرای جلب و حبس (تا سقف ۱۱۰ سکه)، مراجعه به دادگاه ضروری است.

با توجه به لغو بخشنامه سال ۱۳۹۸، زوجه اکنون آزادی عمل بیشتری در انتخاب مسیر اولیه دارد. مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند در ارزیابی دقیق شرایط و انتخاب کارآمدترین راهکار، راهنمای ارزشمندی باشد.

مدارک مورد نیاز برای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت: چک لیست کامل

برای شروع فرآیند مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد، زوجه یا وکیل قانونی او باید مدارک مشخصی را به دفترخانه ثبت ازدواج ارائه دهند. دقت در تهیه و ارائه کامل این مدارک، از تأخیر در روند کار جلوگیری خواهد کرد. چک لیست کامل این مدارک به شرح زیر است:

• اصل سند ازدواج (عقدنامه): این مهم ترین مدرک است. سند ازدواج باید رسمی و معتبر باشد. در صورتی که اصل سند ازدواج مفقود شده یا در دسترس نباشد، زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه محل انعقاد عقد، رونوشت برابر اصل آن را دریافت کند.
• اصل شناسنامه زوجه: برای احراز هویت درخواست کننده ضروری است.
• اصل کارت ملی زوجه: جهت شناسایی و تأیید هویت.
• کپی (تصویر) کلیه مدارک هویتی: شامل کپی خوانا از تمام صفحات شناسنامه و پشت و روی کارت ملی زوجه.
• وکالتنامه رسمی: در صورتی که زوجه وکیل خود را برای پیگیری امور انتخاب کرده باشد، ارائه اصل وکالتنامه رسمی که به وکیل اختیار مطالبه مهریه از طریق ثبت را می دهد، الزامی است.
• فرم درخواست صدور اجرائیه: این فرم معمولاً در دفترخانه ثبت ازدواج موجود است و باید توسط زوجه یا وکیل او تکمیل و امضا شود.
• مدارک مربوط به اموال زوج (در صورت اطلاع و معرفی): اگر زوجه از وجود اموال خاصی به نام زوج اطلاع دارد (مانند پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی، شماره پلاک خودرو)، ارائه مستندات مربوط به این اموال در تسریع فرآیند توقیف بسیار مؤثر خواهد بود.
• گواهی ثبت نام در سامانه ثنا: اگرچه ممکن است مستقیماً در دفترخانه درخواست نشود، اما برای دریافت ابلاغیه ها در ادامه فرآیند در اداره ثبت، ثبت نام در این سامانه حیاتی است. می توان کد ثنا را ارائه کرد.

توصیه اکید می شود که پیش از هرگونه اقدام، از کامل بودن و صحت تمامی مدارک اطمینان حاصل شود و در صورت نیاز، با یک وکیل متخصص مشورت گردد.

نتیجه گیری

مطالبه مهریه از طریق ثبت اسناد، یکی از دو مسیر اصلی برای احقاق حق مالی زوجه است که به موجب سند رسمی ازدواج برای او ایجاد شده است. این روش، با تکیه بر لازم الاجرا بودن سند نکاحیه، امکان پیگیری وصول مهریه را بدون نیاز به طی کردن مراحل طولانی دادرسی در دادگاه فراهم می آورد. از جمله مزایای برجسته این روش می توان به سرعت نسبی در اجرا، بار مالی اولیه کمتر برای زوجه و امکان ممنوع الخروجی فوری زوج اشاره کرد.

با این حال، این مسیر نیز چالش های خاص خود را دارد که مهم ترین آن ها وابستگی شدید به شناسایی و معرفی اموال قابل توقیف از سوی زوجه، خطر انتقال صوری اموال توسط زوج، و موضوع مستثنیات دین است که مانع از توقیف برخی از اموال می شود. همچنین، اداره ثبت صلاحیت صدور حکم جلب یا بازداشت زوج را ندارد و برای مهریه عندالاستطاعه، این روش کارایی نخواهد داشت.

لازم به ذکر است که با لغو بخشنامه سال ۱۳۹۸ در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، زوجه بار دیگر اختیار کامل دارد که در ابتدا، یکی از دو مسیر مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده یا اجرای ثبت را انتخاب نماید. این تغییر قانونی، اهمیت آگاهی و انتخاب هوشمندانه را برای زنان دوچندان می کند تا بتوانند با در نظر گرفتن تمامی جوانب، متناسب با شرایط مالی و اموالی زوج، مؤثرترین و کارآمدترین راهکار را برای وصول مهریه خود برگزینند.

در نهایت، اکیداً توصیه می شود که پیش از هرگونه اقدام حقوقی، با یک وکیل متخصص در امور خانواده و اجرای اسناد رسمی مشورت شود. این امر به زوجه کمک می کند تا با درک کامل از فرآیندها، قوانین به روز و پیامدهای احتمالی، بهترین تصمیم را برای احقاق حق خود اتخاذ کند و از بروز مشکلات حقوقی ناخواسته جلوگیری نماید.

سوالات متداول

آیا برای مطالبه مهریه عندالاستطاعه هم می توان از طریق ثبت اقدام کرد؟

خیر، مهریه عندالاستطاعه نیازمند اثبات توانایی مالی زوج (استطاعت) در دادگاه است و از طریق اداره اجرای ثبت قابل مطالبه نیست. برای این نوع مهریه، زوجه باید به دادگاه خانواده مراجعه کند.

در صورت عدم موفقیت در شناسایی اموال از طریق ثبت، گام بعدی چیست؟

اگر زوجه در شناسایی اموال زوج از طریق اداره ثبت ناموفق باشد، می تواند با انصراف از ادامه عملیات اجرایی در ثبت، از این اداره گواهی عدم شناسایی مال دریافت کند. سپس با در دست داشتن این گواهی می تواند به دادگاه خانواده مراجعه کرده و از طریق مراجع قضایی اقدام به مطالبه مهریه نماید.

آیا می توان همزمان تمام مهریه را هم از ثبت و هم از دادگاه مطالبه کرد؟

خیر، مطالبه یک دین واحد از دو مرجع به صورت همزمان امکان پذیر نیست. اما زوجه می تواند بخشی از مهریه خود را از طریق ثبت و بخش دیگری را از طریق دادگاه مطالبه کند، یا پس از عدم موفقیت در یک مرجع، با رعایت قوانین، به مرجع دیگر مراجعه کند.

اگر زوج بعد از درخواست اجرائیه، اموال خود را منتقل کند، چه راهی وجود دارد؟

در صورتی که زوج پس از اطلاع از درخواست اجرائیه، اموال خود را به قصد فرار از دین منتقل کند، زوجه می تواند از طریق مراجع قضایی دعوای ابطال معامله به قصد فرار از دین یا دعوای صوری بودن معامله را مطرح کند. اثبات این موضوع نیازمند ارائه دلایل و مستندات کافی در دادگاه است.

آیا مطالبه مهریه از ثبت منجر به زندانی شدن زوج می شود؟

خیر، اداره اجرای ثبت اسناد صلاحیت صدور حکم جلب یا بازداشت زوج را ندارد. این ابزار صرفاً در صلاحیت مراجع قضایی است و در دادگاه نیز با توجه به بخشنامه های جدید و محدودیت ۱۱۰ سکه، رویکرد بر پیشگیری از حبس بدهکاران و تعدیل اقساط است.

هزینه انصراف از مطالبه مهریه در ثبت چقدر است؟

اگر زوجه قبل از توقیف اموال و رسیدن پرونده به مرحله مزایده، از مطالبه مهریه در اداره ثبت انصراف دهد، نیازی به پرداخت هزینه ای نیست. اما اگر اموالی توقیف شده و پرونده به مرحله مزایده رسیده باشد، ممکن است نیم درصد از مبلغ مورد اجرا به عنوان هزینه اجرایی دریافت شود.

اگر آدرس زوج نامعلوم باشد، فرآیند ابلاغ چگونه است؟

در صورتی که آدرس زوج نامعلوم باشد، ابلاغ اجرائیه از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشار انجام می شود. البته، با توجه به وجود سامانه ثنا، ابلاغ الکترونیک بر ابلاغ سنتی اولویت دارد، اما در صورت عدم دسترسی به زوج از طریق ثنا و سایر روش ها، ابلاغ از طریق نشر آگهی صورت می گیرد.